Beschikbaarheidsheuristiek

Wat is de Beschikbaarheidsheuristiek?

De beschikbaarheidsheuristiek is een cognitieve bias waarbij mensen hun oordeel over de frequentie of waarschijnlijkheid van een gebeurtenis baseren op hoe gemakkelijk voorbeelden of gevallen in gedachten komen. Deze mentale snelkoppeling, een van de vele heuristieken die de menselijke besluitvorming beïnvloeden, valt onder het bredere veld van de gedragsfinanciering. In plaats van alle relevante informatie grondig te analyseren, vertrouwen individuen vaak op de levendigheid of recentheid van informatie die gemakkelijk toegankelijk is in hun geheugen. Dit kan leiden tot systematische fouten in de risicoperceptie en beleggingsbeslissingen.

Geschiedenis en Oorsprong

De beschikbaarheidsheuristiek werd voor het eerst gedetailleerd beschreven door de psychologen Amos Tversky en Daniel Kahneman in hun baanbrekende werk uit 1973, getiteld "Availability: A Heuristic for Judging Frequency and Probability". ⁸, ⁹, ¹⁰Hun onderzoek legde de basis voor het begrip van hoe mensen, wanneer geconfronteerd met complexe oordelen, vaak vereenvoudigde mentale processen gebruiken. Ze toonden aan dat de waarschijnlijkheid van een gebeurtenis of de frequentie van een categorie wordt beoordeeld door hoe gemakkelijk relevante voorbeelden uit het geheugen kunnen worden opgehaald. Dit concept, samen met andere cognitieve bias, heeft de economische theorie en de psychologie van besluitvorming aanzienlijk beïnvloed.

Belangrijkste leerpunten

De beschikbaarheidsheuristiek is een mentale snelkoppeling waarbij de waarschijnlijkheid van een gebeurtenis wordt beoordeeld op basis van hoe gemakkelijk vergelijkbare voorbeelden in gedachten komen.
Levendige, recente of emotioneel geladen gebeurtenissen worden vaak als waarschijnlijker ervaren, ongeacht hun feitelijke frequentie.
Deze bias kan leiden tot suboptimale beleggingsbeslissingen doordat beleggers overreageren op recent nieuws of gebeurtenissen.
Inzichten uit de gedragsfinanciering zijn essentieel om de impact van de beschikbaarheidsheuristiek te mitigeren.
Bewustzijn van deze heuristiek kan helpen bij het maken van rationelere keuzes in financiën en daarbuiten.

Interpretatie van de Beschikbaarheidsheuristiek

De beschikbaarheidsheuristiek wordt geïnterpreteerd als een neiging van het menselijke oordeel om te worden beïnvloed door de gemakkelijke toegankelijkheid van informatie, in plaats van de werkelijke frequentie of waarschijnlijkheid. Als een gebeurtenis of concept snel en levendig uit het geheugen kan worden opgeroepen, wordt het onbewust als waarschijnlijker of frequenter beschouwd. Dit betekent dat recente nieuwberichten, persoonlijke ervaringen of sensationele verhalen een onevenredig grote invloed kunnen hebben op de risicoperceptie van een individu. In de context van financiële markten kan dit ertoe leiden dat beleggers bijvoorbeeld overdreven reageren op recente koersschommelingen of nieuws over een specifieke sector, terwijl langetermijntrends of onderliggende fundamentals worden genegeerd.

Hypothetisch voorbeeld

Stel, een belegger leest over een reeks spectaculaire winsten die zijn behaald door beleggingen in biotechnologie aandelen in het afgelopen jaar. De media berichten uitgebreid over "succesverhalen" van startups die de markten hebben veroverd. Hoewel de werkelijke kans op het vinden van zo'n "winnend" aandeel relatief laag is en de sector ook gepaard gaat met aanzienlijke risico's, zorgen de levendige en gemakkelijk te herinneren verhalen ervoor dat de belegger de biotechnologiesector als veelbelovender en minder risicovol inschat dan deze in werkelijkheid is. Dit leidt ertoe dat de belegger een onevenredig groot deel van zijn portfolio investeert in deze sector, gedreven door de beschikbaarheid van positieve, maar mogelijk onrepresentatieve, voorbeelden. Deze beleggersgedrag kan leiden tot een minder gediversifieerde en potentieel risicovollere portefeuille.

Praktische toepassingen

De beschikbaarheidsheuristiek heeft aanzienlijke praktische toepassingen in gedragsfinanciering en beleggen. Beleggers kunnen bijvoorbeeld overmatig reageren op recente, dramatische koersbewegingen of op nieuws dat breed wordt uitgemeten in de media. Als er recentelijk een grote bedrijfsfraude is geweest, kan dit leiden tot een algemene toename in de waargenomen risicoperceptie van alle aandelen, zelfs als de fundamenten van de meeste bedrijven solide blijven. Dit kan leiden tot paniekverkopen of, omgekeerd, tot het najagen van "hete" aandelen die recentelijk goed hebben gepresteerd, gedreven door de gemakkelijke beschikbaarheid van succesverhalen.

Toez⁶, ⁷ichthouders en financiële adviseurs erkennen het belang van deze bias. De U.S. Securities and Exchange Commission (SEC) wijst er via Investor.gov op dat beleggersgedrag vaak wordt beïnvloed door cognitieve bias, wat tot suboptimale beleggingsbeslissingen kan leiden. Het beg⁴, ⁵rijpen van de beschikbaarheidsheuristiek helpt financiële professionals om beleggers te begeleiden bij het maken van meer rationele keuzes, gebaseerd op een grondige analyse in plaats van op emoties of recentheid van informatie. Een artikel van Reuters belicht ook hoe de beschikbaarheidsheuristiek en andere gedragsmatige vooroordelen het gedrag van beleggers beïnvloeden.

Beper², ³kingen en kritiekpunten

Hoewel de beschikbaarheidsheuristiek een krachtig concept is in de gedragsfinanciering, heeft het ook zijn beperkingen en is het onderwerp van kritiek. Een primair kritiekpunt is dat, hoewel het de menselijke neiging tot snelle oordelen verklaart, het niet altijd kwantificeert hoe sterk de invloed van de beschikbaarheid is in vergelijking met andere factoren of bias. Bovendien kan het moeilijk zijn om te isoleren of een beslissing uitsluitend door de beschikbaarheidsheuristiek is beïnvloed, of door een combinatie van verschillende cognitieve bias.

Een ander punt van overweging is dat de efficiëntie van financiële markten de invloed van individuele bias kan verzachten. In theorie zouden rationele actoren arbitragemogelijkheden benutten die ontstaan door irrationeel beleggersgedrag, waardoor prijzen terugkeren naar hun intrinsieke waarde. Echter, zoals de financiële crisis van 2008 aantoonde, kunnen kuddegedrag en andere heuristieken, waaronder de beschikbaarheidsheuristiek, bijdragen aan marktbubbels en -correcties. Dit suggereer¹t dat de collectieve invloed van deze bias aanzienlijk kan zijn, zelfs op ogenschijnlijk efficiënte marktefficiëntie.

Beschikbaarheidsheuristiek versus Representativiteitsheuristiek

De beschikbaarheidsheuristiek en de representativiteitsheuristiek zijn beide cognitieve bias die zijn geïdentificeerd door Tversky en Kahneman, en ze worden vaak met elkaar verward omdat beide leiden tot snelle, intuïtieve oordeel. Het belangrijkste verschil ligt in de basis van het oordeel:

De beschikbaarheidsheuristiek richt zich op het gemak waarmee informatie of voorbeelden uit het geheugen kunnen worden opgehaald. Als een gebeurtenis levendig of recent is, wordt deze als waarschijnlijker beoordeeld. Het gaat om de toegankelijkheid van informatie.
De representativiteitsheuristiek daarentegen, behelst het beoordelen van de waarschijnlijkheid van een gebeurtenis op basis van hoe goed deze overeenkomt met een bepaald prototype of stereotype. Hierbij gaat het om de gelijkenis van een gebeurtenis met een bestaande mentale categorie, vaak ten koste van de statistische waarschijnlijkheid of basispercentages.

Kortom, de beschikbaarheidsheuristiek is gebaseerd op het gemak van terughalen, terwijl de representativiteitsheuristiek gebaseerd is op de mate van overeenkomst.

Veelgestelde vragen

Waarom is de beschikbaarheidsheuristiek belangrijk voor beleggers?

De beschikbaarheidsheuristiek is belangrijk voor beleggers omdat het hun beleggingsbeslissingen kan vertekenen. Door zich te laten leiden door gemakkelijk te herinneren, maar mogelijk irrelevante, informatie (zoals recente marktgebeurtenissen of sensationeel nieuws), kunnen beleggers overreageren, slechte keuzes maken en hun risicoperceptie van een belegging onjuist inschatten.

Hoe kan ik de impact van de beschikbaarheidsheuristiek verminderen?

Om de impact van de beschikbaarheidsheuristiek te verminderen, is het essentieel om bewust te zijn van deze cognitieve bias. Beleggers kunnen dit doen door actief op zoek te gaan naar een breed scala aan informatie, inclusief langetermijndata en diverse perspectieven, in plaats van alleen te vertrouwen op wat het meest recent of opvallend is. Het opstellen van een gedisciplineerd beleggingsplan en het vermijden van impulsieve beslissingen kan ook helpen.

Wat is het verschil tussen de beschikbaarheidsheuristiek en andere gedragsbias?

De beschikbaarheidsheuristiek is een van de vele heuristieken of mentale snelkoppelingen die de menselijke besluitvorming beïnvloeden. Waar de beschikbaarheidsheuristiek zich richt op het gemak waarmee informatie uit het geheugen kan worden opgehaald, zijn andere bias zoals de bevestigingsbias gericht op het zoeken naar informatie die bestaande overtuigingen bevestigt, en de ankerbias op het te sterk leunen op het eerste stukje informatie dat wordt ontvangen. Elke bias vertegenwoordigt een unieke manier waarop onze geest kan afwijken van rationeel oordeel.