Deflatie

Wat is Deflatie?

Deflatie is een algemene, aanhoudende daling van het prijspeil van goederen en diensten in een economie. Het is het tegenovergestelde van inflatie en valt onder het domein van de macro-economie, de tak van economie die het gedrag van de economie als geheel bestudeert. Wanneer deflatie optreedt, neemt de koopkracht van geld toe, wat betekent dat consumenten met hetzelfde geldbedrag meer producten kunnen kopen dan voorheen. Hoewel dit op het eerste gezicht gunstig lijkt voor consumenten, kan aanhoudende deflatie negatieve gevolgen hebben voor de economische groei.

Deflatie wordt doorgaans geassocieerd met een krimp van de geldhoeveelheid en kredietverlening, of een afname van de vraag, maar kan ook het gevolg zijn van toegenomen productiviteit en technologische vooruitgang. Het is een complex fenomeen dat de dynamiek van vraag en aanbod, consumptie en investeringen beïnvloedt.

Geschiedenis en Oorsprong

Historisch gezien zijn perioden van aanzienlijke deflatie vaak gekoppeld aan ernstige economische neergang. Een van de meest sprekende voorbeelden is de Grote Depressie in de jaren dertig. Tussen 1929 en 1933 daalde het consumentenprijsindexcijfer in de Verenigde Staten met bijna 25%, met een deflatiepercentage van meer dan 10% in 1932. Deze periode van werkloosheid en economische krimp werd gekenmerkt door een aanzienlijke daling van de prijzen en de productie. ⁸De Federal Reserve Bank of San Francisco merkt op dat tijdens de Grote Depressie de reële economische output per hoofd van de bevolking met bijna 30% kelderde.

⁷In meer recente geschiedenis heeft Japan in de jaren negentig en daarna te maken gehad met langdurige perioden van milde deflatie, vaak aangeduid als het "verloren decennium". Dit volgde op het barsten van een activabubbel en leidde tot zorgen over een deflatoire spiraal. Centrale banken en economen hebben sindsdien veel aandacht besteed aan het voorkomen van dergelijke scenario's.

Belangrijkste Punten

• Deflatie is een aanhoudende daling van het algemene prijspeil van goederen en diensten.
• Het verhoogt de koopkracht van valuta, waardoor geld in de loop van de tijd meer waard wordt.
• Deflatie kan leiden tot uitstel van bestedingen, dalende bedrijfswinsten en hogere werkloosheid.
• Schuldenaren lijden onder deflatie omdat de reële waarde van hun schulden toeneemt.
• Centrale banken streven doorgaans naar prijsstabiliteit of een lage, stabiele inflatie om de gevaren van zowel deflatie als hoge inflatie te vermijden.

Formule en Berekening

Deflatie is geen "formule" in de traditionele zin, maar eerder een negatief inflatiepercentage. De mate van deflatie wordt gemeten aan de hand van de verandering in een prijsindex, zoals de Consumentenprijsindex (CPI) of de Bruto Binnenlands Product (BBP) deflator.

De algemene formule voor het berekenen van het inflatiepercentage (wat negatief is bij deflatie) is als volgt:

Hierbij geldt:

• (\text{CPI}_{\text{nu}}) = Consumentenprijsindex in de huidige periode
• (\text{CPI}_{\text{vorig jaar}}) = Consumentenprijsindex in de vorige periode

Als het resultaat van deze berekening negatief is, duidt dit op deflatie. Een daling van de CPI betekent dat de kosten van een mandje goederen en diensten zijn gedaald, wat leidt tot deflatie.

Deflatie Interpreteren

De interpretatie van deflatie hangt af van de oorzaak en de duur ervan. Een milde en kortstondige daling van prijzen, vaak veroorzaakt door efficiëntieverbeteringen of technologische vooruitgang, kan op zichzelf niet schadelijk zijn. Dit type deflatie kan de koopkracht vergroten en de levensstandaard verbeteren.

Echter, wanneer deflatie het gevolg is van een zwakke vraag en aanbod of een krimp van de geldhoeveelheid, kan dit leiden tot een gevaarlijke vicieuze cirkel. Consumenten stellen aankopen uit in afwachting van verdere prijsdalingen, bedrijven zien hun winsten dalen, wat leidt tot productievermindering en ontslagen, en de werkloosheid stijgt. Dit kan een neerwaartse spiraal veroorzaken die de economie in een economische recessie of zelfs een depressie kan storten. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) benadrukt dat deflatie zelden goedaardig is, ongeacht de bron.

##⁶ Hypothetisch Voorbeeld

Stel, in land A, bedraagt de Consumentenprijsindex (CPI) in januari 2024 120 punten. In januari 2025 is de CPI gedaald naar 114 punten.

Om het deflatiepercentage te berekenen, passen we de formule toe:

In dit hypothetische voorbeeld heeft land A een deflatiepercentage van 5%. Dit betekent dat de algemene prijzen van goederen en diensten in één jaar tijd met 5% zijn gedaald. Een consument die in januari 2024 100 euro had, kan in januari 2025 voor 105 euro aan goederen en diensten kopen met hetzelfde geldbedrag, omdat de koopkracht van zijn geld is toegenomen. Echter, deze situatie kan ook een prikkel zijn om aankopen uit te stellen, in de verwachting dat prijzen verder zullen dalen, wat de consumptie verder kan remmen.

Praktische Toepassingen

Deflatie is een cruciale overweging voor centrale banken bij het formuleren van monetair beleid. Zij streven doorgaans naar prijsstabiliteit, vaak gedefinieerd als een lage, positieve inflatie (bijvoorbeeld 2%). Dit "inflatiebuffer" helpt het risico van deflatie te verminderen. Wanneer deflatie dreigt, kunnen centrale banken maatregelen nemen zoals het verlagen van rentevoeten om lenen en besteden te stimuleren. Historisch gezien hebben landen zoals Japan langdurige perioden van deflatie ervaren, wat de Bank van Japan ertoe aanzette om agressieve maatregelen te nemen om de economie te stimuleren. Voorm⁵alig Federal Reserve voorzitter Janet Yellen besprak in 2013 de inspanningen van de Bank of Japan om deflatie te bestrijden door middel van monetair beleid.

Voor⁴ beleggers heeft deflatie implicaties voor assetallocatie. Contanten worden waardevoller, terwijl de reële last van schulden toeneemt, wat nadelig kan zijn voor bedrijven met hoge schuldenlasten. De vraag naar bepaalde activa, zoals staatsobligaties, kan toenemen in een deflatoir klimaat.

Beperkingen en Kritiek

Hoewel de meeste economen deflatie als schadelijk beschouwen, zijn er nuances en kritieken op deze algemene opvatting. Een van de belangrijkste problemen van deflatie is dat het de reële waarde van schulden verhoogt. Naarmate prijzen en lonen dalen, blijft de nominale waarde van leningen hetzelfde, waardoor het voor zowel consumenten als overheden moeilijker wordt om hun schulden af te beteren. Dit kan leiden tot een toename van faillissementen en wanbetalingen, wat het financiële systeem onder druk zet. De [Broo³kings Institution](https://www.brookings.edu/articles/why-are-central-banks-worried-about-deflation/) stelt dat deflatie "verschrikkelijk is voor schuldenaren".

Een and²ere kritiek is dat deflatie kan leiden tot een "liquiditeitsval", waarbij rentevoeten zo laag worden dat monetair beleid ineffectief wordt. Wanneer de nominale rente dicht bij nul ligt, kan een verdere daling van de inflatie de reële rente verhogen, wat de economie verder afremt. Bovendien kan het voor werkgevers moeilijk zijn om nominale lonen te verlagen in een deflatoire omgeving, wat kan leiden tot werkloosheid in plaats van loonaanpassingen. Sommige e¹conomen beweren dat niet alle vormen van deflatie noodzakelijkerwijs slecht zijn, vooral wanneer deze wordt gedreven door productiviteitswinsten en technologische innovatie. In dergelijke gevallen kan een daling van prijzen een teken zijn van een efficiëntere en productievere economie.

Deflatie vs. Disinflatie

Deflatie en disinflatie zijn termen die vaak door elkaar worden gehaald, maar ze verwijzen naar verschillende economische verschijnselen.

Het belangrijkste onderscheid is dat bij deflatie de prijzen actueel dalen, terwijl bij disinflatie de prijzen nog steeds stijgen, maar in een langzamer tempo. Disinflatie wordt doorgaans niet als een groot probleem gezien, en kan zelfs wenselijk zijn als het de economie naar een stabieler prijsstabiliteit traject brengt. Deflatie daarentegen, vooral als deze diep en langdurig is, wordt vaak gezien als een teken van ernstige economische problemen.

Veelgestelde Vragen

Wat zijn de belangrijkste oorzaken van deflatie?

Deflatie kan voortkomen uit verschillende factoren, waaronder een afname van de totale vraag in de economie (bijvoorbeeld door een daling in consumptie of investeringen), een toename van het aanbod zonder een evenredige toename van de vraag (overproductie), of een krimp van de geldhoeveelheid door restrictief monetair beleid van de centrale bank.

Is deflatie altijd slecht voor de economie?

Niet altijd. Milde deflatie die voortkomt uit technologische vooruitgang en hogere productiviteit (waardoor goederen goedkoper te produceren zijn) kan gunstig zijn voor consumenten door een toename van de koopkracht. Echter, deflatie die het gevolg is van een zwakke vraag of een financiële crisis is over het algemeen schadelijk, omdat het kan leiden tot een deflatoire spiraal van dalende vraag, productie en werkgelegenheid.

Hoe proberen centrale banken deflatie te bestrijden?

Centrale banken bestrijden deflatie doorgaans door de economie te stimuleren en de geldhoeveelheid te vergroten. Dit kan via het verlagen van rentevoeten om lenen en besteden aan te moedigen, of door middel van onconventionele maatregelen zoals kwantitatieve versoepeling (QE), waarbij de centrale bank activa koopt om meer liquiditeit in het financiële systeem te pompen.

Wat is een "deflatoire spiraal"?

Een deflatoire spiraal is een gevaarlijke vicieuze cirkel waarbij dalende prijzen leiden tot een verminderde consumptie en investeringen, wat op zijn beurt leidt tot lagere bedrijfswinsten, ontslagen en een verdere daling van de vraag. Dit zet een neerwaartse druk op de prijzen, waardoor de spiraal wordt versterkt. Het is een scenario dat centrale banken koste wat het kost proberen te vermijden.