Derivaat

What Is Derivaat?

Een derivaat is een financieel contract waarvan de waarde is afgeleid van een onderliggende waarde of een groep activa. Deze complexe financiële instrumenten omvatten een breed scala aan contracten, zoals opties, futures, swaps en forward contracten. De waarde van een derivaat is niet zelfstandig, maar hangt af van de prijsbewegingen van het onderliggende activum, wat kan variëren van aandelen, obligaties, valuta, grondstoffen, tot rentetarieven of zelfs economische indicatoren. Derivaten worden voornamelijk gebruikt voor hedging (risicobeheer), speculatie en arbitrage.

History and Origin

De geschiedenis van derivaten gaat ver terug, met vroege vormen van termijncontracten die al in de oudheid voorkwamen om de levering van goederen tegen een vooraf bepaalde prijs vast te leggen. Echter, de formalisering van moderne derivatenmarkten begon pas in de 19e eeuw. In de Verenigde Staten werd de Chicago Board of Trade (CBOT) opgericht in 1848 als een gecentraliseerde locatie waar kopers en verkopers termijncontracten konden onderhandelen en formaliseren. In 1864 introduceerde de CBOT de eerste gestandaardiseerde "beursgenoteerde" termijncontracten, die bekend werden als futurescontracten. Deze ontwikkeling was cruciaal voor het beheer van de prijsvolatiliteit van landbouwproducten en legde de basis voor de beurzen zoals we die nu kennen. De evolutie van de markt ging verder met de introductie van financiële futures, zoals valutafutures in 1972 door de Chicago Mercantile Exchange (CME), en later rentetarieffutures en aandelenindexfutures. Vandaag de dag is CME Group, ontstaan uit de fusie van de CBOT en CME, een van de grootste derivatenbeurzen ter wereld, wat de verdere ontwikkeling van de derivatenmarkt illustreert.

⁴## Key Takeaways

• Een derivaat is een financieel contract waarvan de waarde is afgeleid van een onderliggende waarde.
• Derivaten worden gebruikt voor risicobeheer (hedging), speculatie en arbitrage.
• De derivatenmarkt is zeer divers, met instrumenten zoals opties, futures, swaps en forward contracten.
• De regulering van derivaten is in de loop der tijd toegenomen, vooral na grote financiële crises.
• De volatiliteit van de onderliggende waarde is een sleutelfactor die de prijs van een derivaat beïnvloedt.

Interpreting the Derivaat

Het interpreteren van een derivaat vereist begrip van de specifieke voorwaarden van het contract en de bewegingen van de onderliggende waarde. De prijs van een derivaat weerspiegelt de marktverwachtingen over de toekomstige prijs van de onderliggende waarde, evenals factoren zoals vervaldatum en rentetarieven. Een handelaar kan bijvoorbeeld een derivaat gebruiken om in te spelen op een verwachte stijging of daling van een aandeel of grondstof zonder het onderliggende activum direct te hoeven bezitten. De potentiële winst of verlies is afhankelijk van hoe de prijs van de onderliggende waarde beweegt ten opzichte van de afgesproken prijs in het derivatencontract.

Hypothetical Example

Stel je voor dat een boer in Nederland verwacht over drie maanden 10.000 kilogram tarwe te oogsten. De huidige marktprijs voor tarwe is €0,20 per kilogram, maar de boer is bang dat de prijs zal dalen voor de oogst. Om dit risico te beheren, gaat de boer een forward contract (een soort derivaat) aan met een voedselproducent.

In dit forward contract spreken ze af dat de boer over drie maanden 10.000 kilogram tarwe zal leveren tegen een prijs van €0,19 per kilogram.

• Scenario 1: Tarweprijs daalt. Drie maanden later is de marktprijs van tarwe gedaald naar €0,17 per kilogram. Zonder het derivaat zou de boer slechts €1.700 (€0,17 * 10.000 kg) ontvangen. Dankzij het forward contract ontvangt de boer echter de afgesproken €1.900 (€0,19 * 10.000 kg), waardoor het prijsrisico is afgedekt.
• Scenario 2: Tarweprijs stijgt. Drie maanden later is de marktprijs van tarwe gestegen naar €0,22 per kilogram. Zonder het derivaat had de boer €2.200 (€0,22 * 10.000 kg) kunnen ontvangen. Door het forward contract is de boer echter gebonden aan de prijs van €0,19 per kilogram en ontvangt €1.900. In dit geval heeft de boer potentiële winst opgegeven in ruil voor prijszekerheid.

Dit voorbeeld illustreert hoe een derivaat een instrument kan zijn voor risicobeheer, waarbij zekerheid over toekomstige inkomsten wordt verkregen ten koste van potentiële onbenutte winsten.

Practical Applications

Derivaten worden breed toegepast in de financiële markten voor diverse doeleinden. Bedrijven gebruiken derivaten vaak om zich in te dekken tegen ongunstige prijsbewegingen in grondstoffen, valuta of rentetarieven, zoals een luchtvaartmaatschappij die futurescontracten op brandstof koopt om zich te beschermen tegen stijgende olieprijzen. Beleggers gebruiken derivaten voor speculatie, door te wedden op de toekomstige richting van een onderliggende waarde in de hoop een winst te genereren uit kleine prijsbewegingen. Financiële instellingen gebruiken swaps om renterisico's te beheren of om de cashflows van verschillende leningen te matchen. De Chicago Mercantile Exchange (CME) Group is een vooraanstaande derivatenmarkt die een breed scala aan financiële producten aanbiedt, van landbouwgrondstoffen tot financiële benchmarks, en speelt een belangrijke rol in de wereldwijde financiële infrastructuur. De regulering van derivatenmarkten ³is aanzienlijk geëvolueerd, met name na de financiële crisis van 2008. De Dodd-Frank Wall Street Reform and Consumer Protection Act van 2010 heeft bijvoorbeeld de toezichtsbevoegdheid van de Commodity Futures Trading Commission (CFTC) uitgebreid om de enorme swapsmarkt te reguleren, met als doel de transparantie te vergroten en het systeemrisico te verminderen.

Limitations and Criticisms

Ondan²ks hun nut worden derivaten ook geconfronteerd met beperkingen en kritiek, voornamelijk vanwege hun complexiteit en het potentieel voor aanzienlijke risico's. Een van de belangrijkste punten van kritiek is het gebrek aan transparantie in de Over-the-Counter (OTC) derivatenmarkt, waar contracten bilateraal worden verhandeld buiten gereguleerde beurzen om. Deze opaciteit kan het moeilijk maken voor toezichthouders om de totale blootstelling aan risico's in het financiële systeem te beoordelen. Bovendien kunnen derivaten, vooral wanneer ze met een hoge mate van leverage worden gebruikt, leiden tot aanzienlijke verliezen die de initiële investering ver overschrijden. Het faillissement van Long-Term Capital Management (LTCM) in 1998 dient als een berucht voorbeeld van de risico's die inherent zijn aan derivatenhandel. LTCM, een hedgefund dat uitgebreid gebruik maakte van derivatencontracten en hoge leverage, stond in 1998 op de rand van instorten, wat de Federal Reserve ertoe aanzette een reddingsactie te coördineren om wijdverbreide marktverstoringen te voorkomen. Deze gebeurtenis benadrukte de systemisc¹he risico's die complexe derivatenposities kunnen opleveren, met name in tijden van extreme marktvolatiliteit.

Derivaat vs. Structured Product

Hoewel zowel derivaten als gestructureerde producten complexe financiële instrumenten zijn, verschillen ze fundamenteel in hun structuur en doel. Een derivaat is een contract waarvan de waarde uitsluitend is afgeleid van een onderliggende waarde, zoals een aandeel of grondstof, en wordt vaak gebruikt voor hedging of speculatie. De payoff van een derivaat is direct gekoppeld aan de prestaties van de onderliggende waarde.

Een gestructureerd product daarentegen is een vooraf verpakt beleggingsproduct dat bestaat uit een combinatie van traditionele effecten (zoals obligaties) en derivaten. Het doel van een gestructureerd product is om een specifiek risico-rendementprofiel te creëren dat mogelijk niet direct beschikbaar is via traditionele beleggingen. Ze kunnen bijvoorbeeld kapitaalbescherming bieden, in ruil voor een beperkt opwaarts potentieel, of extra rendement bieden in ruil voor een hoger risico. Het zijn vaak 'op maat gemaakte' oplossingen die complexer zijn dan een enkel derivaat.

FAQs

Wat is het primaire doel van een derivaat?

Het primaire doel van een derivaat is het beheren van risico's (hedging) of het speculeren op de toekomstige prijsbeweging van een onderliggende waarde. Ze stellen marktdeelnemers in staat zich in te dekken tegen ongunstige prijsveranderingen of om winst te maken op verwachte marktbewegingen.

Zijn derivaten geschikt voor beginnende beleggers?

Over het algemeen worden derivaten als complexe en risicovolle instrumenten beschouwd en zijn ze niet geschikt voor beginnende beleggers. Ze vereisen een diepgaand begrip van de onderliggende markten, leverage en de specifieke risico's die aan elk type contract verbonden zijn.

Hoe beïnvloedt leverage de derivatenhandel?

Leverage stelt handelaren in staat om een grote positie in een derivaat te controleren met een relatief kleine initiële kapitaalinvestering. Hoewel dit de potentiële winsten kan vergroten, vergroot het ook de potentiële verliezen aanzienlijk. Kleine ongunstige prijsbewegingen in de onderliggende waarde kunnen leiden tot substantiële verliezen die de initiële investering overschrijden.

Wat zijn enkele veelvoorkomende soorten derivaten?

De meest voorkomende soorten derivaten zijn opties, futures, swaps en forward contracten. Elk type heeft zijn eigen unieke kenmerken en toepassingen.

Worden alle derivaten op beurzen verhandeld?

Nee, niet alle derivaten worden op beurzen verhandeld. Veel derivaten, met name complexere of op maat gemaakte contracten, worden Over-the-Counter (OTC) verhandeld, wat betekent dat ze direct tussen twee partijen worden afgesloten. Beurzen bieden gestandaardiseerde contracten met centrale clearing, wat het tegenpartijrisico vermindert.