Kartelvorming

What Is Kartelvorming?

Kartelvorming verwijst naar een overeenkomst tussen onafhankelijke bedrijven in dezelfde bedrijfstak om concurrentie te beperken, vaak met als doel prijzen te manipuleren, productiebeperking toe te passen of markten te verdelen. Het is een ernstige schending van het antitrustwetgeving en valt onder de bredere categorie van Economie en Mededingingsrecht. Dergelijke afspraken leiden doorgaans tot hogere marktprijzen en minder keuze voor consumenten, waardoor de consumentenwelvaart wordt geschaad. Bedrijven die zich bezighouden met kartelvorming proberen hun winstmaximalisatie te verhogen door kunstmatige schaarste te creëren of de normale werking van concurrentie te omzeilen.

History and Origin

De strijd tegen kartelvorming heeft een lange geschiedenis, die teruggaat tot de late 19e eeuw. Een baanbrekend moment in de Verenigde Staten was de goedkeuring van de Sherman Antitrust Act in 1890, de eerste federale wet die monopolistische handelspraktijken verbood en gericht was op het tegengaan van concentraties van macht die de handel verstoren en economische concurrentie verminderen. ⁴Deze wet werd ingevoerd als reactie op de groeiende bezorgdheid over 'trusts' en kartels die in diverse belangrijke industrieën de marktmacht domineerden en concurrentie vernietigden. In Europa ontwikkelde het mededingingsrecht zich later, met name na de Tweede Wereldoorlog en de vorming van de Europese Economische Gemeenschap, waarbij artikel 101 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) expliciet afspraken tussen ondernemingen die de concurrentie beperken, verbiedt. De inspanningen om kartelvorming tegen te gaan zijn wereldwijd toegenomen, waarbij internationale samenwerking tussen regelgeving autoriteiten steeds belangrijker wordt.

Key Takeaways

• Kartelvorming is een illegale overeenkomst tussen concurrerende bedrijven om concurrentie te beperken.
• Het primaire doel is het manipuleren van prijzen, het beperken van aanbod of het verdelen van markten om hogere winsten te behalen.
• Kartels leiden tot hogere prijzen en minder innovatie voor consumenten.
• Antitrustwetgeving en strenge sancties zijn ingesteld om kartelvorming te bestrijden en te ontmoedigen.
• De opsporing en handhaving van kartels is complex en vereist vaak de medewerking van klokkenluiders of geavanceerde analyse.

Interpreting Kartelvorming

Kartelvorming is een overtreding die fundamenteel in strijd is met de principes van een vrije marktstructuur en economische efficiëntie. Wanneer kartelvorming plaatsvindt, betekent dit dat de normale vraag- en aanbodmechanismen worden ondermijnd. In plaats van dat de vraag en het aanbod een evenwichtsprijs bepalen, dicteren de kartelleden de voorwaarden. Dit leidt tot een inefficiënte allocatie van middelen en een verlies aan welvaart voor de samenleving als geheel. Een markt waar kartelvorming actief is, functioneert niet optimaal en de prijzen weerspiegelen niet de werkelijke kosten of de concurrentiekracht van de bedrijven.

Hypothetical Example

Stel je voor dat er in een klein land drie grote producenten zijn van cement. Deze producenten, CementCo A, B en C, besluiten in het geheim bijeen te komen. Ze komen overeen dat ze de prijs van cement met 20% zullen verhogen en dat elk bedrijf een specifiek geografisch gebied zal bedienen, zodat ze niet met elkaar hoeven te concurreren. Ook spreken ze af dat ze hun totale aanbod van cement zullen beperken, om de kunstmatige schaarste te handhaven.

Voorheen was de marktprijs van cement €50 per zak, gedreven door normale concurrentie. Na de kartelvorming verhogen ze de prijs naar €60 per zak. Bouwbedrijven en consumenten zijn nu gedwongen de hogere prijs te betalen, omdat er geen alternatieve leveranciers zijn die de oude prijs handhaven. Dit resulteert in hogere bouwkosten voor huizen en infrastructuurprojecten, wat uiteindelijk door de samenleving wordt betaald. De extra €10 per zak gaat direct naar de winst van de kartelleden, ten koste van de consumentenwelvaart. De kartelvorming verhindert dat nieuwe, potentiële toetreders de markt betreden, omdat de gevestigde spelers hun posities beschermen en de winstgevendheid van de industrie kunstmatig hoog houden.

Practical Applications

Kartelvorming manifesteert zich in diverse sectoren van de economie en is een voortdurende zorg voor toezichthoudende instanties wereldwijd. De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) merkt op dat kartels de meest ernstige schendingen van het mededingingsrecht zijn, met aanzienlijke economische schade voor zowel consumenten als overheden tot gevolg. Regelgeven³de instanties zoals de Europese Commissie en nationale mededingingsautoriteiten sporen actief kartels op door middel van onderzoeken, invallen en clementieprogramma's, waarbij bedrijven die kartelvorming melden strafvermindering kunnen krijgen. De handhaving van mededingingsregels is essentieel om eerlijke concurrentie te waarborgen en markten efficiënt te laten functioneren. De OESO moedigt regeringen aan om de opsporing en vervolging van hardnekkige kartels als een topprioriteit te beschouwen. Voorbeelden² van sectoren waar kartelvorming is waargenomen, zijn onder meer de bouw, transport, financiële diensten en digitale markten, waarbij bedrijven prijsafspraken maken of markten verdelen.

Limitations and Criticisms

Hoewel wetgeving streng is, zijn er beperkingen en uitdagingen bij de effectieve bestrijding van kartelvorming. Een primaire uitdaging is de moeilijkheid om kartels op te sporen en te bewijzen, aangezien afspraken vaak geheim zijn. Bedrijven maken gebruik van complexe structuren of informele contacten om detectie te omzeilen. Een ander punt van kritiek is de inherente instabiliteit van kartels zelf. Leden van een kartel hebben een prikkel om vals te spelen door stiekem meer te produceren of lagere prijzen aan te bieden dan afgesproken, om zo een groter marktaandeel te veroveren. Dit kan leiden tot interne conflicten en uiteindelijk tot het uiteenvallen van het kartel. De Raad voor Buitenlandse Betrekkingen benadrukt dat organisaties zoals de OPEC, ondanks hun invloed, worstelen met interne verdeeldheid en het ontstaan van nieuwe producenten, wat hun vermogen om als effectief kartel te opereren ondermijnt. Bovendien ka¹n snelle technologische vooruitgang en de opkomst van mondiale markten het voor autoriteiten moeilijker maken om kartelvorming over de grenzen heen effectief aan te pakken.

Kartelvorming vs. Oligopolie

Kartelvorming en een oligopolie zijn gerelateerde maar verschillende concepten in de economie. Een oligopolie verwijst naar een marktstructuur die wordt gekenmerkt door een klein aantal grote aanbieders die een aanzienlijk deel van de markt controleren. In een oligopolie zijn de acties van één bedrijf van invloed op de andere, wat leidt tot onderlinge afhankelijkheid. Kartelvorming, daarentegen, is een specifieke actie binnen een marktvorm – vaak, maar niet uitsluitend, een oligopolie – waarbij de deelnemende bedrijven expliciet of impliciet overeenkomen om de concurrentie te beperken. Niet alle oligopolies resulteren in kartelvorming; veel oligopolistische markten kennen intense concurrentie tussen de weinige spelers. Het sleutelverschil is dat oligopolie een beschrijving is van een markttype, terwijl kartelvorming een illegale gedraging is die in zo'n markt (of andere markten) kan plaatsvinden.

FAQs

Wat is het hoofddoel van kartelvorming?

Het hoofddoel van kartelvorming is het manipuleren van de markt om gezamenlijk de winst van de deelnemende bedrijven te verhogen. Dit wordt vaak bereikt door prijsafspraken te maken, de productiebeperking te coördineren, of markten geografisch of per klant te verdelen, waardoor de normale concurrentie wordt uitgeschakeld.

Waarom is kartelvorming illegaal?

Kartelvorming is illegaal omdat het de vrije concurrentie op de markt verstoort, wat leidt tot hogere prijzen en minder innovatie en keuze voor consumenten. Het schaadt de consumentenwelvaart en de algehele economische efficiëntie van de economie. Overheden over de hele wereld hebben antitrustwetgeving ingesteld om dergelijke praktijken te verbieden en te bestraffen.

Welke soorten afspraken vallen onder kartelvorming?

Afspraken die onder kartelvorming vallen, zijn onder andere prijsafspraken (het vaststellen van verkoopprijzen), productiequota (het beperken van de hoeveelheid geproduceerde goederen), marktverdeling (het toewijzen van specifieke gebieden of klanten aan elk kartellid) en 'bid rigging' (het vooraf afspreken wie een aanbesteding wint). Elk van deze afspraken is gericht op het elimineren van concurrentie en het verkrijgen van oneerlijk voordeel.