Levensverwachting

Wat Is Levensverwachting?

Levensverwachting is de gemiddelde verwachte resterende levensduur van een persoon op een bepaalde leeftijd, gebaseerd op de huidige sterftecijfers. In de financieel planning is levensverwachting een cruciale factor die de duur van verplichtingen en inkomstenstromen beïnvloedt, zoals bij pensioenen en verzekeringen. Het begrip is fundamenteel voor pensioenplanning en risicomanagement, omdat het helpt bij het inschatten hoe lang kapitaal moet volstaan en hoe lang annuïteiten moeten worden uitgekeerd. Levensverwachting wordt vaak uitgedrukt als het aantal jaren dat iemand statistisch gezien nog te leven heeft vanaf de geboorte of een specifieke leeftijd.

Geschiedenis en Oorsprong

De formele studie van de levensverwachting en de ontwikkeling van sterftetafels is diep geworteld in de actuariële wetenschap en demografie. Een belangrijke mijlpaal was de publicatie van de "Breslau Table" in 1693 door de astronoom Edmond Halley. Gebaseerd op geboorte- en sterftegegevens uit de stad Breslau (het huidige Wrocław, Polen), was dit een van de eerste systematische pogingen om sterftecijfers per leeftijd te kwantificeren en te gebruiken voor de berekening van lijfrentes. Dit werk legde een wetenschappelijke basis voor de verzekeringssector en beïnvloedde de manier waarop het financiële risico van overlijden of lang leven werd gewaardeerd. De ac⁸tuariële wetenschap, die het financiële beheer van onzekerheden rondom leven en dood omvat, heeft zich sindsdien voortdurend ontwikkeld, met steeds geavanceerdere methoden voor het opstellen van levensverwachtingstabellen.

Belangrijkste Punten

• Levensverwachting is een statistische maatstaf die de gemiddelde resterende levensduur aangeeft.
• Het is een hoeksteen in de actuariële wetenschap en financieel planning.
• Veranderingen in de levensverwachting hebben grote gevolgen voor pensioenregelingen en verzekeringsproducten.
• Factoren zoals gezondheidszorg, levensstijl en sociaaleconomische omstandigheden beïnvloeden de levensverwachting.
• Er is een onderscheid tussen periode- en cohortlevensverwachting.

Berekening van Levensverwachting

De levensverwachting zelf is geen formule in de zin van een enkele wiskundige vergelijking. Het is eerder een output van uitgebreide sterftetafels (ook wel levenstabellen genoemd) die zijn opgesteld door actuariële experts en demografen. Deze tabellen zijn gebaseerd op statistieken over sterftecijfers binnen een specifieke populatie over een bepaalde periode.

Een sterftetafel bevat typisch de volgende kolommen voor elke leeftijd (x):

• (l_x): Het aantal overlevenden op leeftijd (x) uit een initiële cohort (bijvoorbeeld 100.000 geboorten).
• (d_x): Het aantal sterfgevallen tussen leeftijd (x) en (x+1).
• (q_x): De sterftekans tussen leeftijd (x) en (x+1), berekend als (d_x / l_x).
• (p_x): De overlevingskans tussen leeftijd (x) en (x+1), berekend als (1 - q_x).
• (L_x): Het aantal persoonsjaren geleefd tussen leeftijd (x) en (x+1).
• (T_x): Het totale aantal persoonsjaren dat nog geleefd zal worden door de overlevenden op leeftijd (x) tot het einde van hun leven, berekend als de som van alle (L_i) voor (i \geq x).

De levensverwachting op leeftijd (x), vaak aangeduid als (e_x), wordt dan berekend met de formule:

Deze berekening geeft de gemiddelde resterende levensduur van iemand die de leeftijd (x) heeft bereikt, onder de aanname dat de waargenomen sterftecijfers constant blijven. De Social Security Administration (SSA) in de Verenigde Staten biedt bijvoorbeeld een online calculator die de gemiddelde levensverwachting toont op basis van geslacht en geboortedatum, wat een praktische toepassing is van deze tabellen.

Interpr⁷etatie van Levensverwachting

Het interpreteren van de levensverwachting vereist begrip van de context. De meest voorkomende cijfers voor levensverwachting zijn de "levensverwachting bij geboorte", die de gemiddelde duur van het leven van een pasgeborene weergeeft onder de huidige sterftecijfers. Dit is een algemene indicator van de gezondheid en levensstandaard van een land. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) publiceert dergelijke gegevens wereldwijd.

Voor indiv⁶iduele financieel planning is de levensverwachting op een hogere leeftijd relevanter. Een 65-jarige heeft bijvoorbeeld een hogere resterende levensverwachting dan de levensverwachting bij geboorte, omdat de risico's van vroege sterfte al zijn doorstaan. Het is belangrijk te onthouden dat levensverwachting een gemiddelde is; de helft van de bevolking zal langer leven en de helft korter. Factoren zoals geslacht, sociaaleconomische status, levensstijl en toegang tot gezondheidszorgkosten kunnen aanzienlijke verschillen veroorzaken in individuele levensduren ten opzichte van het gemiddelde.

Hypothetisch Voorbeeld

Stel dat Jan, 65 jaar oud, overweegt met pensioen te gaan. Volgens de actuariële tabellen is de gemiddelde levensverwachting voor een man van 65 jaar in zijn land nog 20 jaar. Dit betekent dat hij statistisch gezien verwacht wordt 85 jaar oud te worden.

Voor zijn pensioenplanning betekent dit dat Jan zijn spaargeld en pensioeninkomsten moet plannen voor minimaal 20 jaar na zijn pensionering. Hij moet rekening houden met factoren zoals inflatie en verwachte rendement op zijn beleggingen om ervoor te zorgen dat zijn kapitaal niet voortijdig opraakt. Als Jan een annuïteit koopt, zal de verzekeraar deze levensverwachting gebruiken om de hoogte van de uitkeringen te bepalen, waarbij een langere levensverwachting doorgaans leidt tot lagere periodieke uitkeringen.

Echter, Jan weet ook dat dit een gemiddelde is. Hij is gezond, sport regelmatig en heeft geen familiegeschiedenis van vroege sterfte. Daarom kiest hij ervoor om zijn beleggingshorizon te plannen voor een langere periode, bijvoorbeeld tot zijn 90e of zelfs 95e, om het risico te mitigeren dat hij langer leeft dan het gemiddelde.

Praktische Toepassingen

Levensverwachting is een kernconcept met brede praktische toepassingen in de financiële wereld:

• Pensioenplanning: Zowel voor individuele pensioenplanning als voor pensioenfondsen is levensverwachting essentieel voor het bepalen van de duur van de uitkeringsfase en de benodigde financiering. Een toenemende levensverwachting kan leiden tot hogere verplichtingen voor pensioenfondsen.
• Annuïteiten en Levensverzekeringen: Verzekeringsmaatschappijen gebruiken sterftetafels om de premies voor levensverzekeringen en de uitkeringen van annuïteiten te berekenen. Een hogere levensverwachting betekent lagere premies voor levensverzekeringen (omdat de uitkering later of minder waarschijnlijk is) en lagere uitkeringen voor annuïteiten (omdat de uitkeringen over een langere periode worden gespreid).
• Vermogensbeheer: Beleggingsprofessionals houden rekening met de levensverwachting van hun cliënten bij het opstellen van lange-termijn vermogensbeheerplannen en het bepalen van de assetallocatie. Een langere levensverwachting kan leiden tot een langere beleggingshorizon, wat meer ruimte biedt voor groei-georiënteerde beleggingen.
• Overheidsbeleid: Overheden gebruiken levensverwachting om de houdbaarheid van sociale zekerheidsstelsels en gezondheidszorgprogramma's te beoordelen. Onverwachte stijgingen in de levensverwachting, ook wel "longevity risk" genoemd, kunnen aanzienlijke financiële gevolgen hebben voor de overheidsbegroting. Dit vraagt om voortd⁵urende aanpassingen in het beleid, zoals het verhogen van de pensioenleeftijd of het aanpassen van uitkeringshoogtes.

Beperkingen en Kritiek

Hoewel levensverwachting een krachtig hulpmiddel is, kent het belangrijke beperkingen:

• Gemiddelden versus Individuen: Levensverwachting is een statistisch gemiddelde en garandeert niets voor het individuele leven. Mensen kunnen aanzienlijk korter of langer leven dan het gemiddelde, wat financieel risico introduceert voor zowel individuen als instellingen.
• Voorspelbaarheid: Historische trends in levensverwachting bieden geen perfecte voorspelling van de toekomst. Medische doorbraken, veranderingen in levensstijl, of onvoorziene crises (zoals pandemieën) kunnen de toekomstige levensverwachting drastisch beïnvloeden. De Internationale Monetaire Fonds (IMF) heeft bijvoorbeeld gewezen op het risico dat een stijgende levensverwachting in het verleden consequent werd onderschat, wat leidt tot grotere financiële verplichtingen dan verwacht.
• Periode versus Co⁴hort Levensverwachting: De meest gepubliceerde cijfers zijn "periode"-levensverwachtingen, die gebaseerd zijn op de sterftecijfers van één specifiek jaar. Dit kan misleidend zijn, omdat mensen gedurende hun leven profiteren van verbeteringen in de gezondheidszorg en levensomstandigheden. "Cohort"-levensverwachting probeert rekening te houden met toekomstige verbeteringen, maar is complexer te berekenen en vereist aannames over toekomstige sterftecijfers.
• Kwaliteit van Leven: Levensverwachting zegt niets over de kwaliteit van de extra levensjaren. Een langere levensduur met een slechte gezondheid kan leiden tot hogere gezondheidszorgkosten en een verminderde kwaliteit van leven, wat eveneens financiële implicaties heeft.

Levensverwachting versus Levensduur

Hoewel de termen soms door elkaar worden gebruikt, is er een duidelijk onderscheid tussen levensverwachting en levensduur:

Levensverwachting is een voorspellende, gemiddelde maatstaf, terwijl levensduur de concrete realisatie van die voorspelling voor een individu is.

Veelgestelde Vragen

Wat beïnvloedt de levensverwachting?

De levensverwachting wordt beïnvloed door een breed scala aan factoren, waaronder genetica, levensstijlkeuzes (zoals voeding, lichaamsbeweging, roken), toegang tot en kwaliteit van de gezondheidszorg, sociaaleconomische omstandigheden, onderwijs, milieu, en openbare veiligheid. Verbeteringen in deze gebieden hebben wereldwijd geleid tot een stijgende levensverwachting.

Waarom is levensverwachting belangrijk voor mijn pensioen?

De levensverwachting is cruciaal voor uw pensioenplanning omdat het de duur bepaalt waarvoor u financiële middelen nodig heeft na uw pensionering. Als u langer leeft dan verwacht, loopt u het risico dat uw spaargeld opraakt. Het helpt u de benodigde pensioenpot te schatten en uw beleggingshorizon vast te stellen.

Hoe verschilt de levensverwachting tussen landen?

De levensverwachting varieert aanzienlijk tussen landen, voornamelijk door verschillen in gezondheidszorgsystemen, inkomensniveaus, levensstandaard, toegang tot schoon water en sanitatie, en de prevalentie van ziekten. Landen met geavanceerde economieën en robuuste gezondheidssystemen, zoals Japan en Zwitserland, hebben doorgaans een hogere levensverwachting dan ontwikkelingslanden.

Wordt de levensverwachting³ steeds langer?

Historisch gezien is de wereldwijde levensverwachting gestaag toegenomen dankzij medische vooruitgang, betere hygiëne en voeding, en dalende kindersterfte. Hoewel de trend over het algemee²n omhoog is, kan de snelheid van toename variëren en zijn er periodieke dalingen mogelijk, bijvoorbeeld als gevolg van pandemieën zoals COVID-19. Voorspellingen over toekomstige le¹vensverwachting zijn complex en onzeker.

Wat is "longevity risk" in financiën?

"Longevity risk" verwijst naar het financiële risico dat individuen of instellingen langer leven dan verwacht. Voor een individu betekent dit het risico dat het kapitaal of de pensioenuitkeringen ontoereikend zijn. Voor pensioenfondsen en verzekeraars betekent dit dat de verplichtingen langer duren en duurder uitvallen dan oorspronkelijk berekend. Dit risico wordt beheerd via risicomanagement strategieën en de herziening van actuariële aannames.