Mensenrechten

Wat Is Mensenrechten (in Financiële Context)?

Mensenrechten, in de financiële context, verwijzen naar de fundamentele rechten en vrijheden die elk individu toekomen, en de wijze waarop bedrijven en beleggingen deze rechten beïnvloeden of respecteren. Hoewel traditioneel beschouwd als een ethisch en juridisch domein, zijn mensenrechten in toenemende mate een integraal onderdeel geworden van ESG-beleggen (Environmental, Social, and Governance), een overkoepelende categorie binnen de duurzame financiering. Voor beleggers en bedrijven omvatten mensenrechtenkwesties onder meer arbeidsrechten, de veiligheid en gezondheid van werknemers, landrechten, de rechten van inheemse volkeren, en de impact op lokale gemeenschappen door bedrijfsvoering. Het niet naleven van mensenrechten kan leiden tot aanzienlijke operationele, reputatie- en financiële risico's voor bedrijven en daarmee ook voor hun beleggers.

Geschiedenis en Oorsprong

De erkenning van mensenrechten als een factor in bedrijfsvoering en beleggingen is de afgelopen decennia sterk toegenomen. Historisch gezien werden mensenrechten voornamelijk als een verantwoordelijkheid van staten beschouwd. Echter, met de globalisering en de groeiende invloed van multinationale ondernemingen, ontstond de behoefte om bedrijven aansprakelijk te stellen voor hun impact op mensenrechten. Een belangrijke mijlpaal was de goedkeuring van de UN Guiding Principles on Business and Human Rights (UNGP's) in 2011, die een raamwerk bieden voor staten en bedrijven om mensenrechten te respecteren en te beschermen. Deze principes, ontwikkeld door de Verenigde Naties, hebben de basis gelegd voor wereldwijde verwachtingen inzake maatschappelijk verantwoord ondernemen. Daarnaast bieden de OESO-richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen, bijgewerkt in 2023, uitgebreide aanbevelingen aan bedrijven over verantwoord ondernemen, inclusief een gedetailleerde sectie over mensenrechten. Deze richtlijnen adviseren bedrijven onder andere om mensenrechtenschendingen te voorkomen of aan te pakken waar zij bij betrokken zijn.

##⁴ Belangrijkste Punten

Mensenrechten zijn een cruciale component van de "Sociale" (S) pijler binnen ESG-beleggen.
Naleving van mensenrechten kan operationele, reputatie- en wettelijke risico's voor bedrijven aanzienlijk verminderen.
Beleggers integreren mensenrechtenoverwegingen steeds vaker in hun portefeuillediversificatie en risicobeheer door middel van screening en betrokkenheid.
Er is een groeiende regelgevende druk, zoals de EU Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD), die bedrijven verplicht due diligence uit te voeren op het gebied van mensenrechten in hun waardeketen.
Positieve mensenrechtenprestaties kunnen de bedrijfsprestaties op lange termijn verbeteren door een betere reputatie en sterkere stakeholderbetrokkenheid.

Mensenrechten Interpreteren

De interpretatie van mensenrechten in de financiële wereld omvat het begrijpen van hoe de activiteiten van een bedrijf mensenrechten kunnen beïnvloeden, zowel direct als indirect via de waardeketen. Dit vereist van beleggers en bedrijven een systematische aanpak om potentiële en feitelijke negatieve gevolgen voor mensenrechten te identificeren, te beoordelen, aan te pakken en te compenseren. Dit wordt vaak gedaan door middel van mensenrechten due diligence, een proces van risicobeoordeling en -mitigatie. De transparantie van bedrijven over hun mensenrechtenprestaties en -beleid is hierbij cruciaal voor beleggers om geïnformeerde beslissingen te nemen. Bedrijven worden aangemoedigd om te rapporteren over hun inspanningen om mensenrechten te respecteren, bijvoorbeeld via jaarverslagen of duurzaamheidsrapporten, en om mechanismen voor verhaal te bieden aan degenen wiens rechten zijn geschonden.

Hypothetisch Voorbeeld

Stel, een grote kledingretailer, "Moda Duurzaam," koopt stoffen in bij een fabriek in het buitenland. Een grondige due diligence op het gebied van mensenrechten zou in dit geval inhouden dat Moda Duurzaam onderzoek doet naar de arbeidsomstandigheden in die fabriek. Dit omvat inspecties om te controleren op kinderarbeid, dwangarbeid, veilige werkomstandigheden en eerlijke lonen. Als de due diligence onthult dat de fabriek onvoldoende veilige werkomstandigheden biedt, is het de verantwoordelijkheid van Moda Duurzaam om met de fabriek samen te werken om verbeteringen aan te brengen, bijvoorbeeld door investeringen in betere ventilatie of veiligheidstrainingen. Dit is cruciaal om de waardeketen verantwoord te houden en reputatieschade te voorkomen. Door proactief op te treden, vermijdt Moda Duurzaam niet alleen potentiële boetes en consumentenboycotten, maar versterkt het ook zijn merk als een duurzaam beleggen waardige onderneming.

Praktische Toepassingen

De principes van mensenrechten hebben diverse praktische toepassingen binnen de financiële sector:

Beleggingsscreening: Beleggers kunnen bedrijven screenen op basis van hun mensenrechtenprestaties, waarbij bedrijven met ernstige schendingen worden uitgesloten of bedrijven met sterke mensenrechtenpraktijken de voorkeur krijgen. Dit is een kernaspect van ethisch beleggen.
Betrokkenheid van aandeelhouders: Institutionele beleggers en vermogensbeheerders kunnen activisme van aandeelhouders inzetten om bedrijven aan te moedigen hun mensenrechtenbeleid en -praktijken te verbeteren. Dit kan variëren van dialoog tot het indienen van resoluties op aandeelhoudersvergaderingen. De Principles for Responsible Investment (PRI), een initiatief ondersteund door de Verenigde Naties, moedigen beleggers aan om mensenrechtenkwesties te integreren in hun beleggingsbeslissingen en -praktijken.
Rege³lgevende naleving: Bedrijven, met name die opereren in de Europese Unie, worden steeds vaker wettelijk verplicht om due diligence uit te voeren op het gebied van mensenrechten in hun toeleveringsketens. De EU Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD), die in 2024 van kracht is geworden, is een voorbeeld van dergelijke wetgeving. Het verplicht grote bedrijven om nadelige mensenrechten- en milieueffecten in hun eigen activiteiten en in hun wereldwijde waardeketen te identificeren en aan te pakken.
Risi²coberekening: Financiële instellingen nemen mensenrechtenrisico's op in hun risicobeheer frameworks, gezien de potentiële financiële impact van reputatieschade, boetes en juridische geschillen.

Beperkingen en Kritiek

Hoewel de integratie van mensenrechten in financiële besluitvorming steeds belangrijker wordt, zijn er ook beperkingen en kritiekpunten:

Meetbaarheid: Het kwantificeren van de mensenrechtenprestaties van een bedrijf kan complex zijn. Gegevens zijn mogelijk niet consistent of vergelijkbaar, wat het moeilijk maakt voor beleggers om een nauwkeurig beeld te krijgen. Dit maakt het lastig om een direct verband te leggen tussen investeringen in mensenrechten en rendement.
Greenwashing/Social Washing: Er bestaat een risico op "social washing", waarbij bedrijven beweren zich aan hoge mensenrechtenstandaarden te houden, maar in de praktijk tekortschieten. Dit ondermijnt de geloofwaardigheid van duurzaam beleggen initiatieven.
Afweging met financieel rendement: Sommige critici beweren dat strikte naleving van mensenrechtenstandaarden de bedrijfsprestaties op korte termijn kan beïnvloeden door hogere operationele kosten. Echter, academisch onderzoek suggereert een overwegend positief verband tussen ESG-prestaties (inclusief sociale aspecten zoals mensenrechten) en financiële uitkomsten op de lange termijn, hoewel dit afhankelijk kan zijn van de sector en regio.
Invloed op¹ toeleveringsketens: De complexiteit van wereldwijde waardeketens maakt het uitdagend voor bedrijven om volledige controle en transparantie te garanderen over alle mensenrechtenpraktijken van hun leveranciers.

Mensenrechten versus Maatschappelijk Verantwoord Beleggen (SRI)

Mensenrechten en maatschappelijk verantwoord beleggen (SRI) zijn nauw met elkaar verbonden, maar niet identiek. Mensenrechten verwijzen specifiek naar de fundamentele rechten en vrijheden van individuen, en de impact van bedrijven op deze rechten. Het is een cruciaal onderdeel van de sociale (S) dimensie binnen het ESG-raamwerk.

Maatschappelijk verantwoord beleggen (SRI) is daarentegen een bredere beleggingsstrategie of filosofie die milieu-, sociale en bedrijfsethiek factoren in overweging neemt bij beleggingsbeslissingen. Het omvat een reeks benaderingen, zoals screening (positief of negatief), thematisch beleggen (bijv. in schone energie), en activisme van aandeelhouders. Dus, terwijl mensenrechten een specifiek aandachtspunt binnen SRI zijn, is SRI de algemene aanpak om ethische en duurzaamheidsprincipes in beleggingen te integreren. Een belegger die SRI toepast, zal vrijwel altijd mensenrechten als een belangrijk onderdeel van de sociale criteria beschouwen.

Veelgestelde Vragen

Waarom zijn mensenrechten relevant voor beleggers?
Mensenrechten zijn relevant voor beleggers omdat schendingen hiervan kunnen leiden tot aanzienlijke financiële risico's voor bedrijven, waaronder boetes, juridische stappen, reputatieschade, consumentenboycotten en verstoringen in de waardeketen. Door rekening te houden met mensenrechten kunnen beleggers risico's beter beheren en bijdragen aan duurzamere bedrijfsprestaties.

Hoe kunnen beleggers mensenrechtenprestaties van bedrijven beoordelen?
Beleggers beoordelen mensenrechtenprestaties vaak via ESG-rapportages van bedrijven, onafhankelijke ESG-ratings, media-analyse, en betrokkenheid bij bedrijven. Ze kijken naar factoren zoals het bestaan van een mensenrechtenbeleid, due diligence processen, training van werknemers, en klachtenmechanismen voor stakeholderbetrokkenheid.

Wat is het verschil tussen mensenrechten en arbeidsrechten in de financiële context?
Arbeidsrechten, zoals het recht op een veilige werkomgeving, eerlijke lonen en de vrijheid van vereniging, zijn een specifieke subset van mensenrechten die direct van toepassing zijn op werknemers. Mensenrechten is een breder concept dat ook van toepassing is op gemeenschappen, inheemse volkeren, en andere belanghebbenden die beïnvloed kunnen worden door de bedrijfsvoering, zelfs buiten directe arbeidsrelaties. Beide zijn echter cruciale overwegingen in ethisch beleggen en ESG-beleggen.