Prijsvloer

Wat is Prijsvloer?

Een prijsvloer is een minimum legale prijs die kan worden gevraagd voor een goed of dienst. Deze maatregel valt binnen de bredere categorie van economisch beleid, specifiek marktregulering, waarbij de overheid ingrijpt in de vrije werking van vraag en aanbod. Het doel van het instellen van een prijsvloer is doorgaans om producenten te beschermen door ervoor te zorgen dat ze een bepaalde minimumprijs ontvangen voor hun producten of diensten. Wanneer een prijsvloer boven de evenwichtsprijs wordt ingesteld, leidt dit vaak tot een aanbodsoverschot, omdat de aangeboden hoeveelheid de gevraagde hoeveelheid overtreft tegen die hogere prijs.

Geschiedenis en Oorsprong

Prijsvloeren zijn al lange tijd een instrument in de gereedschapskist van beleidsmakers, vooral in tijden van economische onzekerheid of om specifieke sectoren te ondersteunen. Eén van de meest prominente voorbeelden van een prijsvloer is de instelling van het minimumloon, dat wereldwijd wordt toegepast om werknemers te beschermen tegen extreem lage lonen. De geschiedenis van het minimumloon in de Verenigde Staten gaat bijvoorbeeld terug tot de jaren 1930, met de Fair Labor Standards Act van 1938, hoewel staten eerder al eigen minimumloonwetten hadden ingevoerd. ⁵Dergelijke maatregelen waren vaak het gevolg van sociale en economische bewegingen die streefden naar betere arbeidsomstandigheden en een eerlijkere verdeling van welvaart.

Een andere historische toepassing van prijsvloeren is te vinden in de landbouwsector. Veel landen implementeerden programma's voor prijssteun om de inkomensstabiliteit van boeren te waarborgen en de voedselzekerheid te garanderen. Deze programma's, zoals die in de Verenigde Staten, zorgden ervoor dat landbouwproducten een minimumprijs hadden, zelfs als de marktprijs daaronder zakte.
⁴

Kernpunten

• Een prijsvloer is een door de overheid vastgestelde minimumgrens voor de prijs van een goed of dienst.
• Het hoofddoel is doorgaans het beschermen van producenten en het garanderen van een stabiel inkomen.
• Wanneer een prijsvloer boven de evenwichtsprijs ligt, kan dit leiden tot een productieoverschot.
• Voorbeelden van prijsvloeren zijn het minimumloon en landbouwprijssteun.
• De effectiviteit en gevolgen van een prijsvloer zijn afhankelijk van de prijselasticiteit van vraag en aanbod.

Interpreteren van de Prijsvloer

De interpretatie van een prijsvloer vereist inzicht in de impact ervan op de markt. Als de ingestelde prijsvloer lager is dan de huidige evenwichtsprijs, heeft deze geen directe invloed op de markt, omdat de markt al opereert boven het vastgestelde minimum. De prijsvloer is dan niet-bindend.

Echter, wanneer de prijsvloer boven de evenwichtsprijs ligt, wordt deze bindend. Dit betekent dat de prijs op de markt niet onder dit niveau mag dalen. Het directe gevolg hiervan is dat de aangeboden hoeveelheid hoger zal zijn dan de gevraagde hoeveelheid, wat resulteert in een productieoverschot of surplus. Dit overschot kan leiden tot onverkochte goederen of werkloosheid, afhankelijk van de context. Beleidsmakers moeten zorgvuldig afwegen wat de mogelijke neveneffecten zijn voordat een prijsvloer wordt ingesteld.

Hypothetisch Voorbeeld

Stel dat de markt voor melk in een bepaald land een evenwichtsprijs heeft van €0,80 per liter, waarbij 100 miljoen liter per maand wordt verhandeld. De overheid besluit een prijsvloer in te stellen van €1,00 per liter om de melkveehouders te ondersteunen.

Na de invoering van de prijsvloer zien we de volgende effecten:

1. Aanbod: Tegen de prijs van €1,00 per liter zijn boeren bereid om 120 miljoen liter melk per maand aan te bieden, omdat ze een hogere gegarandeerde prijs ontvangen.
2. Vraag: Consumenten zijn echter minder bereid melk te kopen tegen de hogere prijs. De gevraagde hoeveelheid daalt tot 90 miljoen liter per maand.
3. Overschot: Er ontstaat een productieoverschot van 120 miljoen - 90 miljoen = 30 miljoen liter melk per maand. Dit onverkochte deel moet op de een of andere manier worden beheerd, bijvoorbeeld door de overheid die het overschot opkoopt, wat extra kosten met zich meebrengt, of door export, vaak met subsidie.

In dit scenario heeft de prijsvloer de bedoelde inkomenssteun voor boeren opgeleverd, maar tegelijkertijd geleid tot een overschot op de markt en potentiële inefficiëntie.

Praktische Toepassingen

Prijsvloeren komen op verschillende manieren in de reële wereld voor:

• Minimumloon: De meest bekende toepassing is het wettelijk minimumloon, dat een ondergrens stelt aan het uurloon dat werkgevers moeten betalen. Dit is bedoeld om te voorkomen dat werknemers worden onderbetaald en om een minimaal inkomen te garanderen.
• Landbouwprijssteun: Overheden stellen minimumprijzen vast voor basislandbouwproducten zoals graan, melk of suiker. Dit is gericht op het stabiliseren van de boereninkomens en het waarborgen van de voedselproductie. De Economische Onderzoeksdienst van het USDA biedt uitgebreide gegevens over de kosten en opbrengsten van diverse landbouwproducten, wat de noodzaak van dergelijke steunprogramma's benadrukt.
• Gro³ndstoffenmarkten: In zeldzame gevallen kunnen prijsvloeren worden ingesteld op strategische grondstoffen om de productie te stimuleren of te stabiliseren, vooral bij nationale veiligheidsbelangen.
• Algemeen prijsbeheer: Soms gebruiken overheden prijscontroles, waaronder prijsvloeren, als onderdeel van breder monetair beleid of in reactie op economische schokken. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) heeft de rol van prijscontroles in economisch beleid besproken, met name in tijden van inflatie of verstoringen.

Deze toe²passingen tonen aan hoe overheden kunnen ingrijpen in markten om economische en sociale doelstellingen te bereiken.

Beperkingen en Kritiekpunten

Hoewel prijsvloeren bedoeld zijn om stabiliteit en bescherming te bieden, kennen ze ook aanzienlijke beperkingen en kritiekpunten:

• Inefficiëntie en overschotten: Als een prijsvloer boven de evenwichtsprijs ligt, creëert dit een overschot omdat het aanbod de vraag overtreft. Dit leidt tot een inefficiënte toewijzing van middelen en een verlies aan marktefficiëntie. Het onverkochte productieoverschot moet dan worden opgeslagen, vernietigd, of gesubsidieerd geëxporteerd, wat allemaal kosten met zich meebrengt.
• Verlies van consumentensurplus: Consumenten worden geconfronteerd met hogere prijzen, wat hun koopkracht vermindert en leidt tot een afname van het consumentensurplus. Dit kan vooral problematisch zijn voor huishoudens met lage inkomens.
• Stimuleren van de zwarte markt: In sommige gevallen kan een hoge prijsvloer de ontwikkeling van illegale markten stimuleren, waar goederen onder de officiële minimumprijs worden verhandeld.
• Impact op werkgelegenheid (bij minimumloon): Specifiek voor het minimumloon wordt soms aangevoerd dat een te hoge prijsvloer kan leiden tot verlies van banen, vooral voor laaggeschoolde werknemers, omdat bedrijven minder geneigd zijn mensen aan te nemen of bestaande banen te behouden als de arbeidskosten stijgen. Onderzoek van de Federal Reserve Bank of New York heeft echter de impact van minimumloonstijgingen in grensgemeenten van New York en Pennsylvania geanalyseerd, waarbij de effecten op de werkgelegenheid en lonen in de lageloonsectoren werden bestudeerd.
• Verminder¹ing van concurrentie: Een prijsvloer kan de concurrentie verminderen, aangezien bedrijven niet onder een bepaalde prijs kunnen zakken om een concurrentievoordeel te behalen.

Prijsvloer vs. Prijsplafond

De prijsvloer en het prijsplafond zijn beide vormen van prijscontroles, maar ze werken in tegengestelde richtingen en hebben verschillende doelen.

Waar een prijsvloer een bodem legt onder de prijs, legt een prijsplafond een deksel op de prijs. Verwarring ontstaat vaak doordat beide ingrijpen in de prijsvorming en leiden tot afwijkingen van de natuurlijke evenwichtsprijs die zich zou vormen zonder overheidsinterventie.

Veelgestelde Vragen

Wat gebeurt er als een prijsvloer onder de evenwichtsprijs ligt?

Als een prijsvloer onder de evenwichtsprijs wordt vastgesteld, heeft deze geen effect op de markt. De markt zal dan op natuurlijke wijze handelen tegen de evenwichtsprijs, die hoger is dan de prijsvloer. De prijsvloer is in dit geval niet-bindend.

Waarom stelt een overheid een prijsvloer in?

Overheden stellen een prijsvloer in om specifieke groepen te beschermen, meestal producenten of werknemers. Denk aan boeren die een stabiel inkomen nodig hebben, of werknemers die beschermd moeten worden tegen te lage lonen via het minimumloon. Het doel is sociale of economische stabiliteit te bevorderen, zelfs als dit ten koste gaat van pure marktefficiëntie.

Wat zijn de nadelen van een prijsvloer?

De belangrijkste nadelen zijn het creëren van een productieoverschot of surplus, hogere prijzen voor consumenten, verminderde efficiëntie op de markt, en mogelijk het ontstaan van zwarte markten als de prijsvloer te hoog is. Ook kan het de innovatie en concurrentie belemmeren.

Bestaat er een formule om de impact van een prijsvloer te berekenen?

Er is geen universele formule om de "impact" van een prijsvloer te berekenen, omdat de effecten afhangen van de specifieke vraag- en aanbodcurven en de prijselasticiteit van het betreffende goed of dienst. Economen gebruiken wel modellen om de omvang van overschotten of tekorten en de veranderingen in consumentensurplus en producentensurplus te schatten.