Regressief belastingstelsel

Wat is een Regressief Belastingstelsel?

Een regressief belastingstelsel is een belastingstelsel waarbij het belastingtarief afneemt naarmate het belastbaar inkomen of de belastbare capaciteit toeneemt. Dit betekent dat personen met lagere inkomens een groter percentage van hun inkomen aan belasting betalen dan personen met hogere inkomens. Het concept valt onder het bredere domein van het fiscaal beleid en heeft aanzienlijke implicaties voor de belastingdruk op verschillende inkomensgroepen. Vaak zijn regressieve belastingen indirecte belastingen die worden geheven op consumptie, zoals de belasting op toegevoegde waarde (BTW) of accijnzen. Hoewel het tarief van een dergelijke belasting voor iedereen hetzelfde is, besteden huishoudens met lagere inkomens doorgaans een groter deel van hun totale inkomen aan basisgoederen en -diensten, waardoor de belasting relatief zwaarder op hen drukt.

Geschiedenis en Oorsprong

De geschiedenis van belastingen toont aan dat consumptiebelastingen, die vaak regressief van aard zijn, al vroeg werden toegepast. In het oude Rome werden bijvoorbeeld belastingen geheven op de verkoop van bepaalde goederen¹⁶. Meer algemene verkoopbelastingen, een veelvoorkomend type regressieve belasting, kregen in de moderne tijd wereldwijd meer prominente aandacht als middel om inkomsten te genereren. In de Verenigde Staten werd de eerste algemene staatsverkoopbelasting in 1921 in West Virginia ingevoerd, gevolgd door Mississippi in 1930¹⁴, ¹⁵. Deze introducties vielen samen met de Grote Depressie, toen staten op zoek waren naar nieuwe inkomstenbronnen naast dalende opbrengsten uit onroerendgoed- en inkomstenbelastingen¹³. De groei van deze consumptiebelastingen was vaak gedreven door de noodzaak om overheidsfinanciën te stabiliseren, vooral tijdens perioden van economische tegenspoed of om de financiering van sociale initiatieven te ondersteunen.¹²

Belangrijkste Leerpunten

• Een regressief belastingstelsel belast lagere inkomensgroepen zwaarder in verhouding tot hun inkomen.
• Voorbeelden van regressieve belastingen zijn de BTW, accijnzen en loonbelastingen tot een bepaald maximum.
• De regressieve aard komt vaak voort uit het feit dat iedereen hetzelfde absolute bedrag of percentage betaalt, ongeacht het inkomen, terwijl lagere inkomens een groter deel van hun inkomen aan belaste goederen besteden.
• Critici stellen dat regressieve belastingen inkomensongelijkheid kunnen verergeren en de armoede kunnen beïnvloeden.
• Voorstanders wijzen soms op de administratieve eenvoud en potentiële stimulering van sparen en investeren.

Formule en Berekening

Hoewel er geen universele "formule" is voor een regressief belastingstelsel als geheel, kan de regressieve aard van een individuele belasting worden geïllustreerd met de berekening van de effectieve belastingdruk.

De effectieve belastingdruk wordt berekend als:

$\text{Effectieve Belastingdruk} = \frac{\text{Betaalde belasting}}{\text{Inkomen}}$

Wanneer een belasting regressief is, zal de effectieve belastingdruk (als percentage van het inkomen) dalen naarmate het inkomen stijgt.

Definities:

• Betaalde belasting: Het totale bedrag aan belasting dat is betaald.
• Inkomen: Het totale bruto-inkomen van de belastingplichtige of het huishouden.

Bijvoorbeeld, een BTW van 21% op een product van €100 levert €21 belasting op, ongeacht het inkomen van de koper. Echter, voor iemand met een inkomen van €1.000 is dit 2,1% van het inkomen, terwijl het voor iemand met een inkomen van €10.000 slechts 0,21% is. Dit illustreert de dalende effectieve belastingdruk.

Interpretatie van het Regressief Belastingstelsel

De interpretatie van een regressief belastingstelsel draait om de verdeling van de belastinglast over verschillende inkomensgroepen. Wanneer een belasting als regressief wordt gekenmerkt, betekent dit dat de impact ervan onevenredig zwaar is voor huishoudens met lagere inkomens. Dit komt doordat deze huishoudens een groter deel van hun inkomen besteden aan zaken die vaak worden belast, zoals basisbehoeften.

Deze syst¹¹emen kunnen de inkomensongelijkheid in een samenleving vergroten, omdat ze de koopkracht van de minst welgestelden meer aantasten dan die van de welgestelden. Economen en beleidsmakers analyseren de regressiviteit van belastingen om de eerlijkheid en de effecten op de inkomensverdeling te beoordelen, wat essentieel is voor het vormen van sociaal beleid en bredere economische doelstellingen.

Hypothetisch Voorbeeld

Stel, in het land 'Economia' wordt een algemene omzetbelasting van 10% geheven op alle goederen en diensten.

• Persoon A verdient €2.000 per maand en besteedt €1.800 aan belastbare goederen en diensten.

  • Betaalde belasting: 10% van €1.800 = €180
  • Effectieve belastingdruk: (€180 / €2.000) * 100% = 9%

• Persoon B verdient €8.000 per maand en besteedt €3.000 aan belastbare goederen en diensten, de rest wordt gespaard of geïnvesteerd.

  • Betaalde belasting: 10% van €3.000 = €300
  • Effectieve belastingdruk: (€300 / €8.000) * 100% = 3,75%

In dit voorbeeld betaalt Persoon A met het lagere inkomen een effectieve belastingdruk van 9%, terwijl Persoon B met het hogere inkomen slechts 3,75% van zijn inkomen aan dezelfde omzetbelasting betaalt. Dit illustreert de regressieve aard van de omzetbelasting, waarbij de belastingdruk procentueel gezien hoger is voor het lagere inkomen.

Praktische Toepassingen

Regressieve belastingen komen in de praktijk veel voor en worden gebruikt in diverse facetten van overheidsfinanciën en economische groei. Ze zijn een belangrijke inkomstenbron voor staten en lokale overheden, met name via omzetbelastingen. BTW-systemen, die in veel landen een primair middel zijn voor het genereren van inkomsten, zijn in essentie ook consumptiebelastingen en vertonen vaak een regressief karakter, vooral als er weinig uitzonderingen zijn voor basisgoederen. Daarnaast zijn accijnzen op specifieke goederen zoals tabak, alcohol en brandstof voorbeelden van belastingen die regressief kunnen uitpakken, omdat de consumptie van deze goederen doorgaans minder afhankelijk is van het inkomen.

Het Institute on Taxation and Economic Policy (ITEP) heeft bijvoorbeeld uitgebreid onderzoek gedaan naar de regressieve aard van staats- en lokale belastingsystemen in de Verenigde Staten, waaruit blijkt dat de effectieve belastingtarieven voor lagere inkomensgroepen aanzienlijk hoger zijn dan voor de hoogste inkomensgroepen. Dit type belasting kan zorgen voor e⁹en stabiele inkomstenstroom voor de overheid, ongeacht schommelingen in inkomens of winsten, omdat ze direct gekoppeld zijn aan de consumptie van goederen en diensten.

Beperkingen en Kritiek

Het regressief belastingstelsel is onderworpen aan aanzienlijke kritiek, voornamelijk vanwege de impact op de inkomensongelijkheid en de lagere inkomensgroepen. De belangrijkste kritiek is dat het een onevenredig zware last legt op huishoudens die al moeite hebben om rond te komen. Omdat mensen met lagere inkomens een⁸ groter deel van hun inkomen moeten besteden aan basisbehoeften (zoals voedsel en kleding), die vaak onderhevig zijn aan verkoopbelastingen of BTW, betalen zij een relatief hoger deel van hun inkomen aan belasting dan rijkere individuen die een groter deel van hun inkomen kunnen sparen of investeren.

Dit kan leiden tot verhoogde financ⁶, ⁷iële stress voor lage-inkomenshuishoudens en mogelijk de armoede verergeren. Organisaties zoals het International ⁵Monetary Fund (IMF) hebben, ondanks publieke steun voor progressieve belasting, in hun beleidsadviezen aan veel lage- en middeninkomenslanden onevenredig vaak regressieve maatregelen geadviseerd, zoals verhogingen van de belasting op toegevoegde waarde, wat de inkomensongelijkheid kan verergeren. Hoewel voorstanders soms de administr³, ⁴atieve eenvoud en potentiële stimulering van economische groei noemen, wegen critici deze voordelen af tegen de sociale kosten van toenemende ongelijkheid en de verminderde koopkracht van de armere bevolkingslagen, wat uiteindelijk de totale consumptie en daarmee de economie kan schaden.

Regressief belastingstelsel vs. Pr²ogressief belastingstelsel

Het regressieve belastingstelsel staat in schril contrast met het progressief belastingstelsel en het proportioneel belastingstelsel.

• Regressief belastingstelsel: Het belastingpercentage neemt af naarmate het inkomen stijgt. Lagere inkomens betalen een groter percentage van hun inkomen aan belasting. Voorbeelden zijn BTW en accijnzen.
• Progressief belastingstelsel: Het belastingpercentage neemt toe naarmate het inkomen stijgt. Hogere inkomens betalen een groter percentage van hun inkomen aan belasting. De inkomstenbelasting is vaak progressief, met hogere belastingtarieven voor hogere inkomensschijven. Dit is bedoeld om inkomensongelijkheid te verminderen.
• Proportioneel belastingstelsel (Vlakke belasting): Iedereen betaalt hetzelfde percentage van zijn inkomen aan belasting, ongeacht de hoogte van het inkomen. De effectieve belastingdruk blijft constant.

Verwarring ontstaat vaak doordat een belasting die een vast tarief heeft, zoals een omzetbelasting, voor iedereen hetzelfde nominale percentage is, maar effectief regressief werkt. Dit komt omdat huishoudens met lagere inkomens een groter deel van hun inkomen uitgeven, terwijl hogere inkomens een groter deel kunnen sparen of investeren, wat niet direct onderhevig is aan dit type consumptiebelasting.

Veelgestelde Vragen

Welke soorten belastingen zijn typisch regressief?

Typisch regressieve belastingen zijn de belasting op toegevoegde waarde (BTW), omzetbelastingen, en accijnzen op goederen zoals tabak, alcohol en brandstof. Ook sociale premies, zoals een loonbelasting die een vast percentage is tot een bepaald inkomensplafond, kunnen regressief uitpakken voor inkomens boven dat plafond, aangezien daarboven geen extra premie wordt geheven.

Waarom zijn sommigen voorstander ¹van regressieve belastingen?

Voorstanders van regressieve belastingen wijzen vaak op de administratieve eenvoud en de efficiëntie van het innen van deze belastingen. Bovendien kunnen ze een stabiele inkomstenbron voor de overheidsfinanciën vormen, aangezien ze direct gekoppeld zijn aan consumptie en minder aan de fluctuerende inkomens. Soms wordt ook gesteld dat ze sparen en investeren kunnen stimuleren, omdat gespaard geld pas wordt belast bij besteding.

Hoe beïnvloedt een regressief belastingstelsel de inkomensongelijkheid?

Een regressief belastingstelsel kan de inkomensongelijkheid vergroten doordat het een onevenredig grote last legt op huishoudens met lagere inkomens. Deze huishoudens besteden een groter deel van hun inkomen aan basisbehoeften die vaak belast zijn, waardoor de effectieve belastingdruk voor hen hoger is in vergelijking met rijkere huishoudens. Dit kan de kloof tussen arm en rijk verder verdiepen.