Gedragswetenschappen

Wat is Gedragswetenschappen?

In de financiële context verwijzen "Gedragswetenschappen" naar het vakgebied dat beter bekend staat als Gedragsfinanciering (Behavioral Finance). Dit is een tak van de gedragseconomie die psychologische inzichten combineert met traditionele economische en financiële theorieën om te begrijpen waarom mensen financiële beslissingen nemen zoals ze die nemen, en hoe deze beslissingen de markten beïnvloeden. In plaats van te veronderstellen dat individuen altijd rationeel handelen – de basis van de rationele keuzetheorie – erkent gedragsfinanciering dat menselijke emoties en cognitieve vooroordelen een significante rol spelen bij besluitvorming.

Gedragsfinanciering onderzoekt systematische afwijkingen van rationaliteit, zoals heuristieken en vooroordelen die kunnen leiden tot suboptimale financiële resultaten. Het richt zich op het begrijpen van de psychologische aspecten die ten grondslag liggen aan beleggingsbeslissingen, van individuele beleggers tot de bredere markt.

Geschiedenis en Oorsprong

De wortels van gedragsfinanciering gaan terug tot de jaren 1970 en 1980, toen psychologen Daniel Kahneman en Amos Tversky baanbrekend werk verrichtten op het gebied van menselijke besluitvorming onder onzekerheid. Hun onderzoek leidde tot de ontwikkeling van de prospecttheorie, die aantoont dat mensen anders reageren op potentiële winsten dan op potentiële verliezen. De prospect¹⁷theorie stelde de traditionele economische theorieën die uitgaan van volledige rationaliteit ter discussie.,,

Later bou¹⁶w¹⁵d¹⁴en economen zoals Richard Thaler voort op deze psychologische fundamenten en pasten ze toe op financiële markten. Thaler's werk, vaak in samenwerking met Kahneman en Tversky, hielp bij het verklaren van marktanomalieën die niet te verklaren waren met uitsluitend rationele modellen., Zijn bijdrage¹³n aan gedragseconomie, waaronder concepten als verliesaversie, werden in 2017 erkend met de Nobelprijs voor Economische Wetenschappen.,, Dit werk cre¹²ë¹¹e¹⁰rde een brug tussen economische en psychologische analyses van individuele besluitvorming.

Belangrijkste leerpunten

• Gedragsfinanciering combineert psychologie en economie om de impact van menselijke psychologie op financiële beslissingen en markten te begrijpen.
• Het erkent dat cognitieve vooroordelen en emoties vaak leiden tot afwijkingen van rationeel gedrag bij beleggers.
• Kernconcepten zijn onder meer prospecttheorie, verliesaversie en diverse vooroordelen zoals overmoedsbias en ankerbias.
• Inzichten uit gedragsfinanciering worden gebruikt om beter beleggingsbeleid te ontwikkelen en beleggers te helpen hun eigen gedragsmatige valkuilen te vermijden.
• Het vakgebied daagt de aanname van volmaakte marktefficiëntie uit door aan te tonen dat irrationeel gedrag prijzen kan beïnvloeden.

Interpreteren van Gedragsfinanciering

Het interpreteren van gedragsfinanciering betekent het erkennen dat financiële beslissingen niet puur gebaseerd zijn op logica en gegevens, maar ook sterk worden beïnvloed door psychologische factoren. Het helpt beleggers en financiële professionals te begrijpen waarom individuen en markten zich op ogenschijnlijk irrationele manieren gedragen. Door de invloed van beleggerspsychologie te begrijpen, kunnen financiële adviseurs hun cliënten beter begeleiden bij het omgaan met emoties zoals angst en hebzucht, en vooroordelen die hun rendement kunnen schaden. Het biedt een kader om afwijkingen van de efficiënte-markthypothese te verklaren. Deze inzichten kunnen helpen bij het ontwikkelen van beleggingsstrategieën die rekening houden met menselijke tekortkomingen.

Hypothetisch voorbeeld

Stel, een belegger, de heer Jansen, bezit aandelen van Bedrijf X die hij jaren geleden voor €50 per aandeel kocht. De aandelen zijn gedaald naar €30 per aandeel, terwijl de rest van de markt stijgt. Rationeel gezien zou de heer Jansen de prestaties van Bedrijf X moeten evalueren en, indien de vooruitzichten slecht zijn, de aandelen verkopen en het geld herbeleggen in veelbelovender activa.

Echter, gedragsfinanciering suggereert dat de heer Jansen waarschijnlijk lijdt aan het "disposition effect," een cognitieve vooroordeel waarbij beleggers winnende activa te snel verkopen en verliezende activa te lang aanhouden. De heer Jansen wil de realiteit van het verlies niet onder ogen zien en houdt vast aan de hoop dat de aandelen zullen herstellen tot minstens zijn aankoopprijs, zelfs als alle fundamentele indicatoren anders aangeven. Dit wordt versterkt door verliesaversie, de psychologische neiging om de pijn van verliezen sterker te voelen dan het plezier van gelijke winsten. Als gevolg hiervan blijft hij het verlies onnodig vasthouden, wat zijn algehele portefeuillerendement schaadt.

Praktische Toepassingen

Gedragsfinanciering heeft diverse praktische toepassingen in de financiële wereld:

• Beleggingsbeheer: Fondsbeheerders en financiële adviseurs passen inzichten uit gedragsfinanciering toe om emotioneel beleggen te verminderen. Ze helpen cliënten risicotolerantie te bepalen en portefeuilles te structureren die minder vatbaar zijn voor gedragsmatige fouten. Dit kan leiden tot het vermijden van paniekverkopen tijdens marktdalingen of te agressief gedrag tijdens bullmarkten.
• Financiële planning: Gedragsfinanciering helpt planners te begrijpen waarom mensen moeite hebben met sparen voor pensioen, te veel uitgeven of zich niet aan budgetten houden. Door rekening te houden met framing-effect en andere vooroordelen, kunnen zij effectievere spaarprogramma's en financiële adviezen ontwerpen.
• Regulering en beleid: Toezichthouders zoals de Amerikaanse SEC (Securities and Exchange Commission) gebruiken inzichten uit gedragsfinanciering om beleggers te beschermen tegen hun eigen vooroordelen en misleidende praktijken in de markt.,,, De SEC heeft bijvoorbeeld belegge⁹r⁸s⁷b⁶ulletins uitgebracht om te waarschuwen voor veelvoorkomende gedragsmatige valkuilen.
• Marktanalyse: Analisten gebruiken gedragsfinanciering om te verklaren waarom aandelenkoersen afwijken van hun fundamentele waarde, of waarom er bubbels en crashes ontstaan. Het helpt bij het identificeren van marktanomalieën die voortkomen uit collectieve psychologische vooroordelen, zoals de neiging tot kuddegedrag of bevestigingsbias.

Beperkingen en Kritiek

Hoewel gedragsfinanciering waardevolle inzichten heeft opgeleverd, kent het ook beperkingen en kritiekpunten:

• Gebrek aan verenigd model: Gedragsfinanciering is vaak beschrijvend van aard, waarbij individuele vooroordelen en effecten worden geïdentificeerd, maar het mist een enkel, allesomvattend, voorspellend model dat vergelijkbaar is met die in de traditionele financiering. Critici stellen dat het een verzameling van "anomalieën" is zonder een coherente, unificerende theorie.,
• Generaliseerbaarheid: Veel bev⁵i⁴ndingen zijn gebaseerd op experimenten in gecontroleerde omgevingen, wat de vraag oproept of ze volledig van toepassing zijn op de complexe en dynamische realiteit van financiële markten.,
• Noodzaak van "grote krachten": ³O²m markten significant te beïnvloeden, moeten gedragsmatige vooroordelen voldoende wijdverbreid en persistent zijn om niet te worden geëlimineerd door rationele arbitrageurs. Sommige critici beweren dat dit in de praktijk zelden langdurig het geval is.
• Descriptief versus Prescriptief: G¹edragsfinanciering blinkt uit in het verklaren van waarom mensen on-rationeel handelen, maar het is soms minder duidelijk hoe men deze inzichten kan gebruiken om betere beslissingen te nemen.

Ondanks deze kritiek blijft gedragsfinanciering een invloedrijk en groeiend veld dat helpt de menselijke elementen in de economie te begrijpen.

Gedragswetenschappen (Behavioral Finance) vs. Traditionele Financiering

De verwarring tussen de twee ontstaat doordat ze beide financiële beslissingen en markten bestuderen. Echter, ze benaderen dit vanuit fundamenteel verschillende aannames over menselijk gedrag. Gedragsfinanciering vult de gaten op die traditionele financiering achterlaat door te verklaren waarom echte mensen niet altijd de perfecte rationele beslissingen nemen die de traditionele theorie voorspelt.

Veelgestelde vragen

Wat is het belangrijkste verschil tussen gedragsfinanciering en traditionele financiële theorie?

Het belangrijkste verschil ligt in hun aannames over menselijk gedrag. Traditionele financiële theorie gaat ervan uit dat mensen volledig rationeel zijn en altijd beslissingen nemen om hun nut te maximaliseren. Gedragsfinanciering erkent dat mensen worden beïnvloed door emoties en cognitieve vooroordelen, wat kan leiden tot irrationele beslissingen.

Welke rol spelen emoties in gedragsfinanciering?

Emoties, zoals angst, hebzucht, spijt en euforie, spelen een cruciale rol. Ze kunnen leiden tot impulsieve beslissingen, zoals paniekverkopen tijdens een beurskrach of het najagen van hypes, wat afwijkt van rationele besluitvorming.

Hoe kunnen beleggers hun eigen gedragsmatige vooroordelen overwinnen?

Beleggers kunnen hun cognitieve vooroordelen overwinnen door zelfbewustzijn te ontwikkelen, duidelijke beleggingsplannen op te stellen en zich eraan te houden, diversificatie toe te passen, en emotionele reacties te vermijden. Het inschakelen van een financiële adviseur kan ook helpen om objectiviteit te bewaren.

Zijn financiële markten efficiënt volgens gedragsfinanciering?

Niet altijd. Hoewel traditionele financiering de efficiënte-markthypothese voorstaat, suggereert gedragsfinanciering dat menselijke vooroordelen en irrationeel gedrag kunnen leiden tot marktanomalieën en inefficiënties, al zijn deze vaak van korte duur of moeilijk te exploiteren.