Herverdeling

Wat Is Herverdeling?

Herverdeling, in de context van economisch beleid, verwijst naar het proces waarbij de inkomensverdeling en/of vermogensverdeling binnen een samenleving wordt aangepast door middel van overheidsbeleid. Het primaire doel van herverdeling is het verminderen van inkomensongelijkheid en het bevorderen van sociale gelijkheid en stabiliteit. Dit wordt vaak bereikt via mechanismen zoals het belastingstelsel en overheidsuitgaven, die middelen van rijkere segmenten van de bevolking naar minder welgestelde groepen verplaatsen, of door universele voorzieningen aan te bieden.

Geschiedenis en Oorsprong

Het concept van herverdeling is zo oud als de georganiseerde samenleving, vaak gekoppeld aan ideeën over rechtvaardigheid en sociale orde. Moderne herverdelingsbeleid begon echter pas echt vorm te krijgen met de opkomst van de industriële revolutie en de daaruit voortvloeiende sociale en economische ongelijkheden. De ontwikkeling van de welvaartsstaat in de 20e eeuw markeert een belangrijke mijlpaal in de formele adoptie van herverdeling als een kernprincipe van overheidsbeleid. Na de Tweede Wereldoorlog speelden internationale organisaties zoals het Internationaal Monetair Fonds (IMF) een rol in het adviseren over fiscaal beleid dat de macro-economie beïnvloedt, inclusief aspecten van inkomensverdeling. Een publicatie van het IMF in 2019 benadrukte de rol van fiscaal beleid bij het aanpakken van ongelijkheid en het belang van een passend ontwerp om potentiële afwegingen tussen efficiëntie en gelijkheid te minimaliseren.

⁴Key Takeaways

Herverdeling is een overheidsbeleid dat gericht is op het verminderen van ongelijkheid in inkomen en vermogen.
De belangrijkste instrumenten voor herverdeling zijn belastingen (zoals inkomstenbelasting) en sociale uitkeringen of sociale voorzieningen.
Beleid voor herverdeling heeft als doel sociale cohesie te versterken, armoede te verminderen en economische kansen te vergroten.
De effectiviteit van herverdeling wordt vaak gemeten aan de hand van statistieken zoals de Gini-coëfficiënt.
Hoewel herverdeling kan leiden tot meer gelijkheid, zijn er debatten over de mogelijke effecten op economische groei en prikkels.

Interpreteren van Herverdeling

Herverdeling wordt in de praktijk geïnterpreteerd door de impact ervan op de inkomensongelijkheid te evalueren. Een veelgebruikt instrument hiervoor is de Gini-coëfficiënt, die varieert van 0 (perfecte gelijkheid, waarbij iedereen hetzelfde inkomen of vermogen heeft) tot 1 (maximale ongelijkheid, waarbij één persoon alle inkomsten of vermogen bezit). Overheden analyseren de Gini-coëfficiënt zowel vóór als na belastingen en transfers om de mate van herverdeling te bepalen. De OESO, bijvoorbeeld, publiceert uitgebreide gegevens over inkomensverdeling en ongelijkheid, inclusief de Gini-coëfficiënt, die de effecten van belastingen en overdrachten in hun lidstaten weergeeft. Een lagere Gini-c³oëfficiënt na herverdeling duidt op een effectiever beleid. Daarnaast wordt gekeken naar de impact op armoedecijfers, de toegang tot essentiële diensten zoals gezondheidszorg en onderwijs, en de algemene sociale zekerheid van de bevolking.

Hypothetisch Voorbeeld

Stel, een land met een aanzienlijke bruto binnenlands product heeft een situatie waarin de rijkste 10% van de bevolking 40% van het totale inkomen verdient, terwijl de armste 20% slechts 5% van het inkomen heeft. De overheid introduceert een herverdelingsbeleid. Dit beleid omvat een progressief fiscaal beleid waarbij hogere inkomens zwaarder worden belast, en de inkomsten daaruit worden gebruikt om sociale programma's te financieren, zoals hogere werkloosheidsuitkeringen en investeringen in openbaar onderwijs.

Na de implementatie van dit beleid zou de inkomensverdeling kunnen veranderen. De rijkste 10% draagt meer bij via belastingen, terwijl de armste 20% meer ontvangt via uitkeringen en toegang tot verbeterde diensten. Hoewel de absolute inkomens van de rijksten niet per se dalen, stijgt het beschikbare inkomen van de armsten. Dit resulteert in een verschuiving van de Gini-coëfficiënt naar een lager getal, wat duidt op een gelijkmatigere inkomensverdeling.

Praktische Toepassingen

Herverdeling is een fundamenteel onderdeel van het economisch beleid in veel landen en manifesteert zich op diverse manieren:

Belastingheffing: Progressieve inkomstenbelastingen, vermogensbelastingen, en erfbelastingen zijn ontworpen om een groter deel van de inkomsten of het vermogen van hogere inkomensgroepen te innen.
Sociale overdrachten: Dit omvat programma's zoals sociale zekerheid, werkloosheidsuitkeringen, kinderbijslag, huursubsidies en voedselbonnen, die directe financiële steun bieden aan huishoudens met lagere inkomens.
Publieke diensten: Financiering van universele openbare diensten zoals gezondheidszorg, onderwijs, en openbaar vervoer, die alle burgers ten goede komen, ongeacht hun inkomen, draagt ook bij aan herverdeling door de effectieve inkomens van lagere inkomensgroepen te verhogen.
Minimumloon: Het vaststellen van een minimumloon kan de inkomens van laagbetaalde werknemers verhogen, wat leidt tot een verschuiving in de inkomensverdeling.

De effectiviteit van sociale vangnetten in het bevorderen van inkomensverdeling en -mobiliteit is een onderwerp van voortdurend onderzoek. De Federal Reserve heeft studies gepubliceerd over de impact van sociale vangnetten op inkomensmobiliteit, wat de praktische relevantie van dergelijk beleid onderstreept.

Beperkingen en Krit²iek

Hoewel herverdeling breed wordt toegepast, is het onderwerp van diverse beperkingen en kritiekpunten:

Efficiëntie versus Gelijkheid: Een veelvoorkomende kritiek is de vermeende afweging tussen efficiëntie en gelijkheid. Critici beweren dat hoge belastingen op inkomen of vermogen de prikkels voor arbeid, investeringen en innovatie kunnen verminderen, wat de economische groei en het totale bruto binnenlands product kan belemmeren. Een NBER-studie uit 2014 onderzocht deze afwegingen tussen efficiëntie en gelijkheid in een model van herverdeling.
Deadweight Loss: H¹erverdelingsmaatregelen kunnen leiden tot 'deadweight loss' (welvaartsverlies), wat betekent dat de kosten voor de maatschappij groter zijn dan de baten van de herverdeling, bijvoorbeeld door verstoringen in de markt of administratieve overhead.
Morele Hazard: Sommigen stellen dat te royale sociale voorzieningen een 'morele hazard' kunnen creëren, waarbij individuen minder geneigd zijn om te werken of verantwoordelijkheid te nemen voor hun financiële situatie.
Verstoorde prikkels: Beleid zoals inkomenssubsidies kan de prikkels voor werk beïnvloeden, waardoor de arbeidsparticipatie potentieel afneemt, hoewel onderzoek op dit gebied vaak gemengde resultaten laat zien.
Complexe uitvoering: De implementatie van herverdelingsbeleid kan complex zijn, met uitdagingen op het gebied van targeting (het bereiken van de beoogde begunstigden), administratie en het minimaliseren van fraude.

Herverdeling vs. Progressieve belasting

Hoewel de termen 'herverdeling' en 'Progressieve belasting' vaak door elkaar worden gebruikt, zijn ze niet identiek. Progressieve belasting is een middel voor herverdeling, maar niet het gehele concept.

Progressieve belasting: Dit verwijst naar een belastingstelsel waarbij het belastingtarief toeneemt naarmate het belastbaar inkomen of vermogen toeneemt. Het doel is om een relatief grotere belastingdruk op te leggen aan hogere inkomensgroepen. Dit genereert inkomsten die de overheid kan gebruiken voor diverse doeleinden, inclusief herverdelingsprogramma's.
Herverdeling: Dit is een breder concept dat alle beleidsmaatregelen omvat die gericht zijn op het veranderen van de inkomensverdeling en/of vermogensverdeling in een samenleving. Naast progressieve belasting omvat herverdeling ook overheidsuitgaven in de vorm van sociale transfers (uitkeringen) en het verstrekken van publieke diensten (zoals onderwijs en gezondheidszorg) die de levensstandaard van lagere inkomensgroepen direct verbeteren.

Kortom, Progressieve belasting is een mechanisme voor het innen van inkomsten die vervolgens herverdeeld kunnen worden. Herverdeling is het overkoepelende beleidsdoel van het beïnvloeden van de verdeling van rijkdom en inkomen in een samenleving.

FAQs

Waarom is herverdeling belangrijk?

Herverdeling is belangrijk om inkomensongelijkheid te verminderen, armoede te bestrijden, sociale cohesie te bevorderen en te zorgen voor meer gelijke kansen. Het kan bijdragen aan stabiliteit en een eerlijkere samenleving.

Hoe wordt herverdeling typisch gefinancierd?

Herverdeling wordt voornamelijk gefinancierd via belastingen. Dit omvat vaak een progressieve belasting op inkomen en vermogen, waarbij mensen met hogere inkomens een groter percentage van hun inkomen aan belastingen betalen.

Wat zijn de belangrijkste instrumenten voor herverdeling?

De belangrijkste instrumenten zijn fiscaal beleid (progressieve belastingen), sociale voorzieningen (zoals uitkeringen en subsidies) en de levering van universele openbare diensten (zoals onderwijs en gezondheidszorg). Deze instrumenten werken samen om middelen te verschuiven en toegang te bieden.