Kapitaalratio

Wat is Kapitaalratio?

De Kapitaalratio, ook bekend als de kapitaaltoereikendheidsratio (CAR), is een cruciale maatstaf binnen de Financiële Regulering die wordt gebruikt om de financiële sterkte van een banken of financiële instelling te beoordelen. Het drukt de verhouding uit tussen het kapitaal van een bank en haar risicogewogen activa. Het belangrijkste doel van de kapitaalratio is ervoor te zorgen dat banken over voldoende kapitaal beschikken om onverwachte verliezen op te vangen en daardoor de financiële stabiliteit te waarborgen en het risico op insolventie te verminderen. Deze ratio dient als een buffer tegen potentiële verliezen uit kredietrisico, operationeel risico en marktrisico, en beschermt zo zowel deposanten als het bredere financiële systeem.

Geschiedenis en Oorsprong

De concepten achter kapitaaltoereikendheid en toezicht op bankkapitaal dateren al van vóór de formele internationale akkoorden. Echter, de noodzaak van gestandaardiseerde, internationale kapitaalratio's werd acuut na een reeks bankcrises in de jaren zeventig en tachtig. Dit leidde tot de oprichting van het Bazels Comité voor Bankentoezicht (BCBS) in 1974, gehuisvest bij de Bank voor Internationale Betalingen (BIS) in Basel, Zwitserland. Het comité had als doel de bankentoezicht wereldwijd te verbeteren.

De eerste³¹, ³² belangrijke mijlpaal was het Bazel I-akkoord, dat in 1988 werd geïntroduceerd. Dit akkoord stelde een minimale kapitaal-tot-risicogewogen-activa-ratio van 8% vast en concentreerde zich voornamelijk op kredietrisico door activa in vijf risicocategorieën te verdelen. Hoewel het e²⁷, ²⁸, ²⁹, ³⁰en historische overeenkomst was die internationaal werd aangenomen, had Bazel I beperkingen, met name in de mate waarin het rekening hield met complexere risico's en de risico-gevoeligheid van activa.

In reactie ²⁶op deze tekortkomingen en de toenemende complexiteit van financiële markten, werd Bazel II in 2004 geïntroduceerd, met als doel kapitaalvereisten risicogevoeliger te maken en operationeel risico en marktrisico op te nemen. De wereldwijde²³, ²⁴, ²⁵ financiële crisis van 2007-2009 legde echter diepere zwakheden bloot in het regelgevend kader, wat resulteerde in het meest uitgebreide akkoord tot nu toe: Bazel III. Bazel III, dat ²¹, ²²in 2010 werd geïntroduceerd, had tot doel de veerkracht van banken te versterken door hogere en kwalitatief betere kapitaalvereisten op te leggen, een hefboomratio in te voeren en liquiditeitsbuffers te creëren. Deze hervormingen¹⁸, ¹⁹, ²⁰ werden wereldwijd, en in de VS ook via de Dodd-Frank Wall Street Reform and Consumer Protection Act, geïmplementeerd om te voorkomen dat een crisis van vergelijkbare omvang zich zou herhalen.

Belangrijkste ¹⁶, ¹⁷Punten

• De Kapitaalratio meet de financiële sterkte van een bank door haar kapitaal af te zetten tegen haar risicogewogen activa.
• Het garandeert dat banken voldoende buffers hebben om onverwachte verliezen op te vangen, wat essentieel is voor de bescherming van deposanten en de algehele financiële stabiliteit.
• De Kapitaalratio wordt internationaal gereguleerd door de Bazelse akkoorden (Bazel I, II, en III), met steeds strengere eisen voor bankkapitaal.
• Hogere kapitaalratio's duiden op een grotere veerkracht en een lager risico op insolventie voor een financiële instelling.
• Regulatoren gebruiken de kapitaalratio om de naleving van wettelijke vereisten te monitoren en passende toezichtmaatregelen te nemen.

Formule en Berekening

De Kapitaalratio wordt berekend door het totale reglementaire kapitaal van een bank te delen door haar risicogewogen activa (RWA). Reglementair kapitaal bestaat uit Tier 1 kapitaal en Tier 2 kapitaal.

De formule is als volgt:

Waarbij:

• Tier 1 Kapitaal: Dit is het kernkapitaal van een bank, inclusief aandeelhoudersvermogen en ingehouden winsten. Het absorbeert verliezen zonder dat de bank haar activiteiten hoeft te staken. Onder Bazel III omvat Tier 1 kapitaal voornamelijk Common Equity Tier 1 (CET1) kapitaal, dat de hoogste kwaliteit heeft.
• Tier 2 Kapitaal: Dit is aanvullend kapitaal dat minder permanent is dan Tier 1 kapitaal, maar wel verliezen kan absorberen in geval van liquidatie. Het omvat zaken als achtergestelde leningen en hybride instrumenten.
• Risicogewogen Activa (RWA): Dit zijn de activa van een bank die worden gewogen op basis van hun kredietrisico. Activa met een lager risico (zoals overheidsobligaties) krijgen een lager risicogewicht, terwijl activa met een hoger risico (zoals ongedekte bedrijfsleningen) een hoger risicogewicht krijgen. Het doel is om een ac¹⁵curatere weergave te geven van de blootstelling van een bank aan risico's dan alleen de totale activa te gebruiken.

Onder Bazel III zijn de minimale vereisten: een CET1-ratio van 4,5%, een Tier 1-kapitaalratio van 6%, en een totale kapitaalratio (Tier 1 + Tier 2) van 8% van de risicogewogen activa. Daarnaast is er een kapitaalbuffer van 2,5% vereist, waardoor de totale minimale kapitaalratio van beide tiers, inclusief de buffer, op 10,5% komt.

Interpretatie van de Kapitaalratio

De Kapitaalratio is een belangrijke indicator voor de financiële gezondheid en stabiliteit van een bank. Een hogere kapitaalratio duidt op een sterkere financiële positie en een grotere capaciteit om onverwachte verliezen op te vangen zonder dat dit de solvabiliteit in gevaar brengt. Regulatoren hanteren minimale kapitaalratio's om ervoor te zorgen dat banken voldoende gekapitaliseerd zijn om hun risicoblootstellingen te dekken.

Als een bank een kapitaalratio heeft die onder de wettelijke drempel zakt, kan dit leiden tot toezichtsinterventie. Deze interventies kunnen variëren van het opleggen van beperkingen op dividenduitkeringen en bonussen tot het eisen van een kapitaalinjectie of zelfs de sluiting van de bank om een grotere financiële crisis te voorkomen. De ratio wordt ook gebrui¹⁴kt om de financiële veerkracht van banken te beoordelen tijdens stress tests, die hypothetische ongunstige economische scenario's simuleren om te bepalen of banken voldoende kapitaal hebben om dergelijke schokken te weerstaan. Het is een cruciaal instru¹³ment voor zowel toezichthouders als beleggers om de prudentie van banken te evalueren en het systeemrisico binnen de financiële sector te beheersen.

Hypothetisch Voorbeeld

Stel, "Bank Alpha" heeft de volgende financiële gegevens:

• Tier 1 Kapitaal: € 100 miljoen
• Tier 2 Kapitaal: € 20 miljoen
• Totale Risicogewogen Activa (RWA): € 1.000 miljoen

Om de Kapitaalratio van Bank Alpha te berekenen, passen we de formule toe:

In dit hypothetische voorbeeld heeft Bank Alpha een Kapitaalratio van 12%. Als de wettelijke minimumvereiste (inclusief buffers) bijvoorbeeld 10,5% is zoals onder Bazel III, voldoet Bank Alpha ruimschoots aan de kapitaalvereisten. Dit duidt op een gezonde financiële positie en voldoende buffer om onverwachte verliezen op te vangen, wat bijdraagt aan de liquiditeit en stabiliteit van de bank.

Praktische Toepassingen

De Kapitaalratio is van fundamenteel belang in diverse aspecten van de financiële wereld:

• Bankregulering en Toezicht: Het is de hoeksteen van internationale bank regulering, met de Bazelse akkoorden als leidraad voor toezichthouders wereldwijd. Regulatoren, zoals de Federal Reserve in de VS, gebruiken deze ratio om de veiligheid en degelijkheid van banken te beoordelen en ervoor te zorgen dat ze voldoen aan de vastgestelde minimumkapitaalnormen.
• **Beoordeling van Financiële Stabiliteit:¹¹, ¹² De ratio helpt toezichthouders en beleidsmakers om de algehele financiële stabiliteit van het banksysteem te bewaken. Een daling van de gemiddelde kapitaalratio's kan duiden op een toenemend risico in de sector, wat aanleiding kan geven tot beleidsmaatregelen.
• Investeerdersanalyse: Beleggers en analisten gebruiken de Kapitaalratio om de financiële sterkte en het risicoprofiel van banken te evalueren voordat zij investeringsbeslissingen nemen. Een robuuste kapitaalratio kan het vertrouwen van investeerders vergroten, terwijl een lage ratio waarschuwingssignalen afgeeft.
• Risicobeheer binnen Banken: Banken zelf gebruiken de Kapitaalratio intern als een instrument voor risicobeheer. Het stuurt strategische beslissingen over kredietverlening, investeringen en kapitaalallocatie om ervoor te zorgen dat de bank voldoende gekapitaliseerd blijft in verhouding tot de risico's die zij neemt.
• Internationale Normen: De Bank voor Internationale Betalingen (BIS) via haar Bazels Comité voor Bankentoezicht (BCBS) blijft internationale normen ontwikkelen en verfijnen, zoals Bazel III, die de kapitaalratio's wereldwijd beïnvloeden en de harmonisatie van prudentieel toezicht bevorderen.

Beperkingen en Kritiek

Hoewel de Kapitaalratio ⁹, ¹⁰een cruciaal instrument is voor het waarborgen van de financiële stabiliteit, kent het ook bepaalde beperkingen en is het onderwerp van kritiek:

• Complexiteit van Risicoweging: De grootste kritiek richt zich op de complexiteit en de subjectiviteit van risicogewogen activa (RWA). Verschillende banken kunnen verschillende interne modellen gebruiken om risico's te wegen, wat kan leiden tot inconsistenties en 'arbitrage' waarbij banken activa met een hoog risico in hun boeken houden, maar er een laag risicogewicht aan toekennen. Dit kan de vergelijkbaarheid en effectiviteit van de ⁷, ⁸ratio ondermijnen.
• Procyclisch Gedrag: De kapitaalratio's kunnen procyclisch werken; in tijden van economische neergang kunnen verliezen de kapitaalbuffers uithollen, wat banken dwingt om de kredietverlening te verminderen om aan de ratio's te blijven voldoen. Dit kan de economische krimp versterken door de kredietstroom te beperken.
• Impact op Kredietverlening: Sommige critici b⁵, ⁶eweren dat hogere kapitaalvereisten de kosten van krediet kunnen verhogen en de kredietverlening aan bedrijven en huishoudens kunnen verminderen, wat de economische groei kan belemmeren. Echter, onderzoek door het IMF suggereert dat sectore³, ⁴n die afhankelijker zijn van externe financiering in landen waar banken hogere liquiditeits- en kapitaalratio's hadden, relatief beter presteerden tijdens de crisis, wat de voordelen van strengere prudentiële maatregelen ondersteunt.
• Focus op Kwantiteit, niet Kwaliteit: Hoewel Ba²zel III de kwaliteit van het kapitaal benadrukt, kan de focus op het bereiken van een specifieke ratio ertoe leiden dat banken zich richten op kwantiteit in plaats van de onderliggende kwaliteit van hun activa en risicobeheerprocessen.
• "Te Groot om te Falen" Problematiek: Zelfs met¹ hogere kapitaalratio's blijft de kwestie van "te groot om te falen" banken een punt van zorg. Sommige experts suggereren dat zelfs de verhoogde kapitaaleisen van Bazel III mogelijk niet voldoende zijn om de meest systeemrelevante banken volledig tegen alle schokken te beschermen, waardoor het potentiële fiscale risico voor overheden blijft bestaan.

Kapitaalratio vs. Solvabiliteitsratio

Hoewel de termen "Kapitaalratio" en "Solvabiliteitsratio" vaak door elkaar worden gebruikt, zijn er subtiele maar belangrijke verschillen, vooral in de context van bankregulering.

De Kapitaalratio (of Kapitaaltoereikendheidsratio) is specifiek gericht op de verhouding tussen het gereguleerde kapitaal van een bank (Tier 1 en Tier 2) en haar risicogewogen activa. Het is een maatstaf die primair wordt gebruikt door toezichthouders om te bepalen of een bank voldoende kapitaal heeft om de operationele en financiële risico's te dekken en aan de wettelijke eisen te voldoen, zoals vastgelegd in de Bazelse akkoorden. De focus ligt hier op de onmiddellijke capaciteit om verliezen op te vangen.

De Solvabiliteitsratio daarentegen is een bredere maatstaf voor de financiële gezondheid van een bedrijf, inclusief banken. Het meet de mate waarin de activa van een bedrijf de passiva overtreffen, wat aangeeft of het bedrijf in staat is om aan zijn langetermijnverplichtingen te voldoen. Hoewel kapitaal een cruciaal onderdeel is van solvabiliteit, kan de solvabiliteitsratio ook andere aspecten omvatten die verder gaan dan de specifieke definities van Tier 1 en Tier 2 kapitaal in de bankregulering. Het is een algemenere term die wordt toegepast op een breed scala aan bedrijven, niet alleen banken, en benadrukt het vermogen om op de lange termijn als 'going concern' te blijven bestaan. In de banksector is de kapitaalratio een specifieke vorm van solvabiliteitsmeting, op maat gemaakt voor de unieke risico's en regelgeving van financiële instellingen.

Veelgestelde Vragen

Waarom is de Kapitaalratio belangrijk voor banken?

De Kapitaalratio is belangrijk omdat het ervoor zorgt dat banken voldoende financiële buffers hebben om onverwachte verliezen op te vangen. Dit beschermt deposanten, voorkomt bankfaillissementen en draagt bij aan de algehele financiële stabiliteit van het economische systeem.

Wat is het verschil tussen Tier 1 en Tier 2 kapitaal?

Tier 1 kapitaal is het kernkapitaal van een bank, bestaande uit aandeelhoudersvermogen en ingehouden winsten. Het is van de hoogste kwaliteit en kan verliezen absorberen zonder dat de bank haar activiteiten hoeft te staken. Tier 2 kapitaal is aanvullend kapitaal, zoals achtergestelde leningen, dat verliezen kan absorberen bij liquidatie, maar van een lagere kwaliteit is dan Tier 1.

Wat zijn risicogewogen activa (RWA)?

Risicogewogen activa zijn de activa van een bank die zijn aangepast om rekening te houden met het risico dat eraan verbonden is. Een lening aan een stabiele overheid heeft bijvoorbeeld een lager risicogewicht dan een ongedekte bedrijfslening, wat betekent dat de bank minder kapitaal hoeft aan te houden voor het eerste. Dit systeem moedigt banken aan om voorzichtig om te gaan met kredietrisico.

Hoe beïnvloedt de Kapitaalratio de kredietverlening?

Een hogere Kapitaalratio kan theoretisch de kredietverlening beïnvloeden doordat banken meer kapitaal moeten aanhouden. Echter, het doel is om een veerkrachtiger banksysteem te creëren dat op de lange termijn stabielere kredietstromen kan handhaven, zelfs in tijden van economische stress.

Wat zijn de Bazelse akkoorden?

De Bazelse akkoorden (Bazel I, Bazel II en Bazel III) zijn een reeks internationale overeenkomsten opgesteld door het Bazels Comité voor Bankentoezicht (BCBS) die richtlijnen en normen vaststellen voor bank regulering, toezicht en risicobeheer. Ze zijn ontworpen om de stabiliteit en effectiviteit van het mondiale financiële systeem te verbeteren door minimumeisen voor het bankkapitaal vast te stellen.