Liquiditeitsrisico

Wat is Liquiditeitsrisico?

Liquiditeitsrisico is het gevaar dat een individu, bedrijf of financiële instelling niet in staat is om aan zijn kortetermijnverplichtingen te voldoen, omdat activa niet snel genoeg in contanten kunnen worden omgezet zonder aanzienlijk waardeverlies. Het behoort tot de bredere categorie van risicomanagement binnen de financiële wereld. Dit risico ontstaat wanneer er een mismatch is tussen de kasstromen, waarbij de uitgaande betalingen de inkomende gelden overtreffen, of wanneer er onverwachte opnames of verkoopdruk ontstaan. Het concept van liquiditeitsrisico is cruciaal voor het begrijpen van financiële stabiliteit, zowel op micro- als macroniveau, en beïnvloedt beslissingen over vermogensbeheer en beleggingsportefeuille samenstelling.

Geschiedenis en Oorsprong

Het concept van liquiditeitsrisico is zo oud als de handel zelf, maar de formele erkenning en de noodzaak van robuust beheer ervan werden bijzonder duidelijk tijdens grote financiële crises. Historisch gezien werden bankruns – waarbij veel depositohouders tegelijkertijd hun geld opvragen – gezien als primaire manifestaties van liquiditeitsrisico. Een recenter en wijdverspreid voorbeeld is de wereldwijde financiële crisis van 2008. Gedurende deze crisis kwamen veel financiële instellingen, ondanks voldoende kapitaal, in grote moeilijkheden omdat ze hun marktliquiditeit niet prudent hadden beheerd. De Federal Reserve verleende ongekende liquiditeitssteun aan de financiële markten om een totale ineenstorting te voorkomen, wat het kritieke belang van liquiditeitsbeheer benadrukte. De crisis t⁷oonde aan hoe snel liquiditeit kan verdampen en hoe langdurig illiquiditeit kan aanhouden.

Belangrijkste Overwegingen

• Liquiditeitsrisico betreft het vermogen om aan kortetermijnverplichtingen te voldoen zonder grote verliezen te lijden.
• Het omvat zowel ‘funding liquidity risk’ (het vermogen om financiering aan te trekken) als ‘market liquidity risk’ (het vermogen om activa snel te verkopen).
• Onvoldoende liquiditeit kan leiden tot gedwongen verkoop van activa tegen ongunstige prijzen, wat verliezen en zelfs insolventie kan veroorzaken.
• Regelgevers leggen steeds strengere eisen op om liquiditeitsrisico bij financiële instellingen te beheersen.
• Beleggers moeten de liquiditeit van hun eigen beleggingsstrategie en individuele financiële instrumenten overwegen.

Interpreteren van het Liquiditeitsrisico

Het interpreteren van liquiditeitsrisico vereist een diepgaande analyse van de financiële positie van een entiteit en de omstandigheden op de kapitaalmarkten. Voor bedrijven en banken betekent dit het beoordelen van de balans tussen gemakkelijk te liquideren activa en kortlopende verplichtingen. Een hoge mate van illiquide activa ten opzichte van kortlopende verplichtingen duidt op een verhoogd liquiditeitsrisico. Financiële instellingen gebruiken verschillende interne modellen en stresstests om te simuleren hoe hun liquiditeitspositie zich zou houden onder ongunstige marktomstandigheden of onverwachte opnames. Beleggers moeten de impact van transactiekosten en de tijd die nodig is om een belegging om te zetten in contanten meewegen.

Hypothetisch Voorbeeld

Stel, Bedrijf X heeft op korte termijn €500.000 aan verplichtingen die binnen 30 dagen moeten worden voldaan, inclusief salarissen, leveranciers en aflossingen. De huidige contanten bedragen €100.000. Om het tekort van €400.000 te dekken, beschikt Bedrijf X over twee belangrijke activa:

1. Een grote voorraad gespecialiseerde machines ter waarde van €600.000, die op de huidige markt naar verwachting 90 tot 180 dagen nodig heeft om verkocht te worden, mogelijk met een korting van 20% bij een snelle verkoop.
2. Beleggingen in een illiquide hedgefonds van €300.000, dat een opzegtermijn van 60 dagen heeft en waarvoor een aanzienlijke ‘swing pricing’ van toepassing kan zijn bij vervroegde opname.

In dit scenario loopt Bedrijf X een significant liquiditeitsrisico. Zelfs als de activa voldoende zijn om de verplichtingen uiteindelijk te dekken (totale activa €700.000 > €500.000), kan het de kortetermijnverplichtingen niet tijdig voldoen. Het verkopen van de machines onder druk zou leiden tot een verlies, en het hedgefonds is niet op tijd beschikbaar. Dit illustreert dat het liquiditeitsrisico niet alleen gaat over de aanwezigheid van activa, maar vooral over de snelheid en de kosten waarmee deze activa in contanten kunnen worden omgezet.

Praktische Toepassingen

Liquiditeitsrisico is een centraal thema in verschillende facetten van de financiële wereld:

• Bankwezen en Financiële Instellingen: Na de financiële crisis van 2008 hebben toezichthouders, zoals het Bazels Comité voor Bankentoezicht, de Basel III regelgeving geïntroduceerd. Deze omvat strengere liquiditeitseisen, zoals d⁶e Liquidity Coverage Ratio (LCR) en de Net Stable Funding Ratio (NSFR), om te garanderen dat banken voldoende hoogwaardige liquide activa aanhouden om een ernstige stresssituatie van 30 dagen te doorstaan.
• Beleggingsfondsen: Open-end beleggingsfondsen worden geconfronteerd met liquiditeitsrisico wanneer beleggers massaal hun aandelen willen inlossen, terwijl het fonds illiquide beleggingen aanhoudt. De U.S. Securities and Exchange Commission (SEC) heeft regelgeving, zoals Rule 22e-4, geïmplementeerd die open-end beleggingsfondsen verplicht om een liquiditeitsrisicomanagementprogramma op te stellen en een minimum aan zeer liquide beleggingen aan te houden.
• Bedrijfsfinanciering: Bedrijven beheren ⁵liquiditeitsrisico door middel van kasstroomprognoses, het aanhouden van een noodfonds en het opzetten van kredietfaciliteiten. Een gezonde liquiditeitspositie is essentieel voor de operationele continuïteit en het vermogen om onverwachte uitgaven op te vangen.
• Overheidsfinanciën: Overheden kunnen ook liquiditeitsrisico ervaren als ze moeite hebben met het herfinancieren van hun schulden of het voldoen aan begrotingsverplichtingen, vooral in tijden van economische recessie of financiële onrust.

Beperkingen en Kritiek

Hoewel het beheer van liquiditeitsrisico essentieel is, zijn er beperkingen en uitdagingen. De kwantificering van liquiditeitsrisico kan complex zijn, aangezien het vaak afhangt van marktomstandigheden en het gedrag van marktdeelnemers, die moeilijk te voorspellen zijn. De impact van handelsvolume op de prijs, bijvoorbeeld, is een aspect dat in de dagelijkse risicobeheerpraktijken vaak onvoldoende wordt meegenomen. Regelgeving zoals Basel III is bekritiseerd vanwege⁴ de mogelijke impact op kredietverlening en economische groei, omdat strengere liquiditeitseisen banken kunnen ontmoedigen om risicovollere, maar potentieel rendementrijke, leningen te verstrekken. Bovendien kan een overmatige focus op het aanhouden van zeer liquide activa leiden tot lagere rentevoeten en discontovoet op deze activa, wat de winstgevendheid van financiële instellingen kan beïnvloeden. De strikte toepassing van liquiditeitsnormen kan in uitzonderlijke tijden ook leiden tot onbedoelde gevolgen, zoals het aanhouden van activa die in een diepe crisis alsnog illiquide blijken te zijn. Dit benadrukt de noodzaak van dynamisch en situationeel liquiditeitsbeheer dat verder gaat dan alleen naleving van regelgeving.

Liquiditeitsrisico vs. Kredietrisico

Liquiditeitsrisico en kredietrisico zijn beide fundamentele financiële risico's die de solvabiliteit van een entiteit kunnen beïnvloeden, maar ze verschillen in aard. Liquiditeitsrisico richt zich op de beschikbaarheid van contanten om aan kortetermijnverplichtingen te voldoen. Het gaat om de vraag of activa snel genoeg en zonder significant verlies kunnen worden omgezet in geld. Een entiteit kan solvabel zijn (meer activa dan verplichtingen), maar toch illiquide als haar activa niet snel verhandelbaar zijn. Kredietrisico, daarentegen, is het risico dat een tegenpartij (bijvoorbeeld een lener) zijn financiële verplichtingen niet nakomt, wat leidt tot een verlies voor de crediteur. Het is primair gericht op de mogelijkheid van wanbetaling. Terwijl liquiditeitsrisico kan leiden tot een gedwongen verkoop van activa, resulteert kredietrisico in het potentiële verlies van de hoofdsom en/of rentebetalingen. Een bank die veel leningen heeft verstrekt die niet worden terugbetaald, lijdt aan kredietrisico, terwijl een bank die onvoldoende contanten heeft om opnames van depositohouders te voldoen, geconfronteerd wordt met liquiditeitsrisico.

FAQs

Wat is het verschil tussen funding liquidity risk en market liquidity risk?

Funding liquidity risk (financieringsliquiditeitsrisico) is het risico dat een bedrijf niet in staat is om de benodigde financiering aan te trekken om aan zijn verplichtingen te voldoen. Market liquidity risk (marktliquiditeitsrisico) is het ri³sico dat een actief niet snel kan worden verkocht tegen zijn marktprijs als gevolg van onvoldoende vraag of handelsvolume. Beide vormen van liquiditeitsrisico zijn met elkaar verbonden.

Hoe meten banken liquiditeitsrisico?

Banken meten liquiditeitsrisico door middel van verschillende ratio's en stresstests. De Liquidity Coverage Ratio (LCR) en de Net Stable Funding Ratio (NSFR), geïntroduceerd onder Basel III, zijn sleutelinstrumenten. De LCR beoordeelt het vermogen van een bank om 30 dagen lang een liquiditeitsstress te doorstaan, terwijl de NSFR de stabiliteit van de financieringsbronnen over een langere periode (een jaar) meet.

Kan een bedrijf winstgevend zijn maar toch een liquid¹iteitsprobleem hebben?

Ja, absoluut. Een bedrijf kan zeer winstgevend zijn op papier, bijvoorbeeld door grote hoeveelheden goederen op krediet te verkopen, maar als de inkomsten uit deze verkopen traag binnenkomen terwijl de verplichtingen snel opeisbaar zijn, kan er een liquiditeitstekort ontstaan. Dit benadrukt het verschil tussen winstgevendheid (wat je verdient) en liquiditeit (wat je beschikbaar hebt in contanten).

Wat zijn de gevolgen van hoog liquiditeitsrisico?

De gevolgen van een hoog liquiditeitsrisico kunnen ernstig zijn, variërend van gedwongen verkoop van activa tegen ongunstige prijzen, verhoogde transactiekosten bij het haasten van transacties, een daling van de kredietwaardigheid en hogere leenkosten, tot uiteindelijk faillissement als de entiteit niet aan haar financiële verplichtingen kan voldoen. Dit kan ook een negatieve invloed hebben op het vertrouwen van investeerders en crediteuren.