Moreel risico

Wat Is Moreel Risico?

Moreel risico treedt op wanneer één partij in een transactie de neiging heeft om meer risico te nemen, omdat de kosten van dat risico geheel of gedeeltelijk door een andere partij worden gedragen. Dit concept is fundamenteel binnen gedragseconomie en risicobeheer, en het beschrijft een situatie waarin een partij geen prikkel heeft om waakzaam te zijn tegen risico's, omdat de potentiële nadelige gevolgen van een risico door een ander worden opgevangen. Het is een vorm van informatieasymmetrie, waarbij de ene partij meer weet over de eigen acties dan de andere partij, wat kan leiden tot ongewenst gedrag na het sluiten van een overeenkomst. Het fenomeen van moreel risico kan de stabiliteit van financiële markten beïnvloeden en is een belangrijk aandachtspunt voor regulering en contractontwerp.

Geschiedenis en Oorsprong

Het concept van moreel risico vindt zijn wortels in de zeventiende-eeuwse verzekeringsmarkt. Verzekeraars merkten op dat nadat individuen verzekerd waren, zij soms minder voorzichtig werden met de activa die zij hadden verzekerd. Dit¹⁰, ¹¹ inzicht leidde tot de vroegste herkenning van gedragsveranderingen die voortvloeien uit het overdragen van risico. In de economische literatuur werd de term meer formeel geïntroduceerd en geanalyseerd in de twintigste eeuw, met belangrijke bijdragen van economen als Kenneth Arrow en Mark Pauly. Pauly's invloedrijke "Comment" in de American Economic Review in 1968 betoogde dat de reactie van het vragen om meer medische zorg met verzekering dan zonder, niet het gevolg is van morele trouweloosheid, maar van rationeel economisch gedrag, waarmee de basis werd gelegd voor de moderne economische theorie van moreel risico.

⁹Belangrijkste Overwegingen

Moreel risico ontstaat wanneer een partij in een overeenkomst extra risico's kan nemen zonder de volledige gevolgen daarvan te dragen.
Het is een veelvoorkomend probleem in de verzekerings-, krediet- en financiële sectoren, maar ook in werkgever-werknemerrelaties.
De verwachting van een reddingsoperatie, zoals overheidsingrijpen bij "te grote om te falen" instellingen, kan het moreel risico vergroten door incentives voor roekeloos gedrag te creëren.
Mechanismen om moreel risico te mitigeren omvatten monitoring, eigen risico's, en regelgevende toezicht.
Het 2008 bankencrisis is een prominent voorbeeld van moreel risico in de financiële sector, waarbij banken buitensporige risico's namen in de verwachting van een bailout.

Int⁸erpreteren van Moreel Risico

Het begrip moreel risico helpt bij het begrijpen van gedrag in situaties waarin risico's worden gedeeld of overgedragen. Wanneer een partij een moreel risico loopt, betekent dit dat de gedragingen van die partij, na het aangaan van een contract, kunnen veranderen op een manier die nadelig is voor de andere partij die de kosten draagt. In financiële contexten duidt een hoog moreel risico vaak op een gebrek aan marktfalen discipline of misalignement van incentives. Het identificeren van moreel risico is cruciaal voor het ontwerpen van effectieve contracten en beleid die ongewenst gedrag tegengaan en de efficiëntie van markten verbeteren.

Hypothetisch Voorbeeld

Stel, een huiseigenaar sluit een all-risk verzekering af voor zijn huis, inclusief dekking tegen waterschade. Voordat hij de verzekering had, was hij zeer voorzichtig met het controleren van lekkages, het schoonmaken van goten, en het regelmatig inspecteren van leidingen. Na het afsluiten van de verzekering realiseert de huiseigenaar zich dat eventuele grote waterschade gedekt is. Hierdoor wordt hij minder ijverig in zijn preventieve onderhoud. Hij stelt het schoonmaken van de goten uit en controleert de leidingen minder vaak, in de wetenschap dat de verzekeringsmaatschappij de financiële last zal dragen mocht er waterschade optreden. Dit veranderde gedrag, waarbij de huiseigenaar een groter risico op waterschade neemt omdat de financiële gevolgen voor hemzelf verminderd zijn, is een klassiek voorbeeld van moreel risico. Het potentiële kredietrisico voor de verzekeraar neemt hierdoor toe.

Praktische Toepassingen

Moreel risico komt in diverse sectoren van de economie en financiële markten voor:

Verzekeringswezen: Naast het eerder genoemde voorbeeld met huiseigenaren, kan een autoverzekering ervoor zorgen dat bestuurders minder voorzichtig rijden, omdat de kosten van een ongeval gedekt zijn. Verzekeraars mitigeren dit met eigen risico's en premiestaffels op basis van claims.
Bankwezen en Financiële Diensten: De hypotheekcrisis van 2008 werd deels toegeschreven aan moreel risico. Hypotheekverstrekkers hadden incentives om risicovolle hypotheken te verstrekken, omdat zij de leningen konden doorverkopen aan investeerders, waardoor het risico van hun eigen balans werd verschoven. De verwachting van overheidssteun voor "too big to fail" banken creëert ook een systeemrisico van moreel risico, waarbij banken mogelijk te veel risico nemen in de wetenschap dat de overheid hen zal redden om een economische ineenstorting te voorkomen.
Overheids⁷beleid en Regulering: Overheidsgaranties, zoals die van depositoverzekeringen, kunnen de prikkel voor depositohouders verminderen om de financiële gezondheid van hun bank te controleren, wat kan leiden tot roekelozer gedrag van banken. Regelgevers prob⁶eren moreel risico te beperken door middel van kapitaalvereisten en toezicht.
Arbeidscontracten: Werknemers die onder vaste contracten werken, kunnen minder gemotiveerd zijn om hun maximale inspanning te leveren als hun prestaties niet nauwlettend worden gecontroleerd en beloond.

Beperkingen en Kritiek

Hoewel moreel risico een belangrijk concept is voor het begrijpen van economisch gedrag, is er kritiek op de connotatie en de toepassingsbreedte. Sommige critici stellen dat de term "moreel" in "moreel risico" een onnodige normatieve lading met zich meebrengt, wat suggereert dat de gedragsverandering inherent immoreel is, terwijl het vaak eenvoudigweg een rationele reactie op gewijzigde incentives is.

Bovendien is he⁴, ⁵t onderscheid tussen moreel risico en gerelateerde concepten, zoals adverse selectie, niet altijd scherp. Moreel risico richt zich op gedragsverandering na het sluiten van een overeenkomst, terwijl adverse selectie betrekking heeft op ongelijkheid in informatie vóór het sluiten van een contract, wat leidt tot het aangaan van ongewenste partijen. Sommige argumenten stellen dat het concept soms te breed wordt toegepast, wat leidt tot het afwijzen van sociale zekerheidsprogramma's of hulp op basis van de vrees dat ontvangers minder verantwoordelijk zullen worden, zonder voldoende empirisch bewijs.

De effectiviteit ³van regulering om moreel risico te beperken is ook een onderwerp van discussie. Hoewel maatregelen zoals strengere kapitaalvereisten voor banken bedoeld zijn om buitensporige risico's te verminderen, kunnen financiële instellingen nog steeds prikkels vinden om risico's te omzeilen als zij geloven dat de overheid hen uiteindelijk zal redden, zoals tijdens de financiele crisis van 2008 werd waargenomen. Het American Enterp²rise Institute (AEI) heeft bijvoorbeeld gewezen op het "vergeten moreel risico" van depositoverzekeringen, waarbij de focus op bescherming van spaarders de marktdiscipline kan ondermijnen die anders zou ontstaan als spaarders de risico's van hun banken zouden moeten beoordelen.

Moreel Risico v¹s. Adverse Selectie

Moreel risico en adverse selectie zijn beide concepten die voortvloeien uit informatieasymmetrie in economische transacties, maar ze treden op in verschillende fasen.

Moreel Risico betreft de neiging van een partij om, nadat een contract is gesloten of een transactie heeft plaatsgevonden, hun gedrag te veranderen op een manier die nadelig is voor de andere partij, omdat de kosten van hun acties niet volledig door henzelf worden gedragen. Dit wordt vaak omschreven als een "verborgen actieprobleem" omdat de acties van de ene partij voor de andere niet volledig observeerbaar zijn. Een voorbeeld is een verzekerde die minder voorzichtig wordt na het afsluiten van een verzekering.

Adverse Selectie verwijst naar de situatie die ontstaat voordat een contract wordt gesloten, wanneer één partij meer informatie heeft dan de andere over een relevante eigenschap die van invloed is op de transactie. Dit kan leiden tot de aantrekking van ongewenste of "slechte" partijen tot een transactie. Een klassiek voorbeeld is iemand met een hoog risico op een ziekte die agressiever een ziektekostenverzekering afsluit dan gezonde personen, wat de gemiddelde kosten voor de verzekeraar opdrijft als deze geen onderscheid kan maken.

Het belangrijkste verschil ligt dus in de timing: adverse selectie is een probleem vóór de transactie (verborgen informatie), terwijl moreel risico een probleem is na de transactie (verborgen actie).

Veelgestelde Vragen

Wat is de belangrijkste oorzaak van moreel risico?

De belangrijkste oorzaak van moreel risico is informatieasymmetrie, gecombineerd met een situatie waarin de kosten van riskant gedrag niet volledig worden gedragen door de partij die het risico neemt. Dit creëert een gebrek aan incentives om voorzichtig te zijn.

Hoe kan moreel risico worden beheerd of verminderd?

Moreel risico kan worden beheerd door middel van verschillende mechanismen. Dit omvat monitoring van gedrag, het invoeren van eigen risico's of co-betalingen (in het geval van verzekering), het opzetten van contracten die de belangen van alle partijen beter afstemmen (zoals bij het principal-agent probleem), en regulering en toezicht door bijvoorbeeld overheidsinstanties in de financiële sector.

Is moreel risico altijd slecht?

Hoewel de term "moreel risico" een negatieve connotatie heeft, is het niet per se "slecht" in morele zin. Het beschrijft een economisch fenomeen waarbij rationele actoren reageren op incentives. Echter, de uitkomsten van moreel risico kunnen wel inefficiëntie veroorzaken, leiden tot hogere kosten voor de maatschappij, of onbedoelde negatieve gevolgen hebben, zoals buitensporige risicobereidheid die kan bijdragen aan een financiele crisis.