Negatieve externe effecten

<span id="link_pool_start"></span>
Marktfalen
Sociale kosten
Particuliere kosten
Derde partij
Maatschappelijk welzijn
Kosten-batenanalyse
Milieueconomie
Pigouviaanse belasting
Regelgeving
Cap-and-trade
Eigendomsrechten
Coase-theorema
Marktevenwicht
Overproductie
Economische efficiëntie
Positieve externe effecten
<span id="link_pool_end"></span>

Wat zijn Negatieve Externe Effecten?

Negatieve externe effecten zijn kosten die worden opgelegd aan een derde partij die niet direct betrokken is bij een economische transactie, ofwel de productie of consumptie van een goed of dienst. Deze kosten worden niet weerspiegeld in de marktprijs van het goed of de dienst. Ze behoren tot de bredere categorie van microeconomie en zijn een klassiek voorbeeld van marktfalen, omdat ze leiden tot een inefficiënte toewijzing van middelen en een vermindering van het maatschappelijk welzijn. Wanneer negatieve externe effecten aanwezig zijn, zijn de private kosten van productie of consumptie lager dan de werkelijke sociale kosten. Dit resulteert vaak in een overproductie van het betreffende goed of de dienst.

Geschiedenis en Oorsprong

Het concept van externe effecten werd voor het eerst geformaliseerd en uitgebreid door de Britse econoom Arthur C. Pigou in zijn invloedrijke werk "The Economics of Welfare", gepubliceerd in 1920. P¹¹igou bouwde voort op eerdere ideeën, met name die van Alfred Marshall, en analyseerde hoe de belangen van een individu of bedrijf kunnen afwijken van de belangen van de samenleving als geheel. Hi¹⁰j introduceerde het idee dat economische activiteiten onbedoelde kosten of baten kunnen creëren voor derden, die niet worden verdisconteerd in de marktprijzen. Pig⁹ou stelde voor dat overheden konden ingrijpen door middel van belastingen, later bekend als Pigouviaanse belastingen, om de maatschappelijke kosten te internaliseren en zo de marktfalen te corrigeren die voortvloeien uit negatieve externe effecten.

##⁸ Belangrijkste Punten

• Negatieve externe effecten zijn onvergoede kosten die worden opgelegd aan derden door een economische activiteit.
• Ze leiden tot marktfalen omdat de private kosten lager zijn dan de maatschappelijke kosten, wat resulteert in overproductie.
• Deze effecten verminderen de economische efficiëntie en het maatschappelijk welzijn.
• Beleid zoals Pigouviaanse belastingen, regelgeving en cap-and-trade systemen worden gebruikt om negatieve externe effecten te internaliseren.

Formule en Berekening

De aanwezigheid van negatieve externe effecten kan worden geconceptualiseerd door de relatie tussen private en sociale kosten. De sociale kosten van een economische activiteit omvatten zowel de particuliere kosten die door de producent of consument worden gedragen, als de externe kosten die aan derden worden opgelegd.

De formule is als volgt:

$\text{Sociale Kosten} = \text{Particuliere Kosten} + \text{Externe Kosten}$

Hierbij:

• Sociale Kosten: De totale kosten voor de samenleving van de productie of consumptie van een goed of dienst.
• Particuliere Kosten: De directe kosten die de producent of consument draagt bij de productie of consumptie van een goed of dienst.
• Externe Kosten: De kosten die aan derden worden opgelegd en niet worden weerspiegeld in de marktprijs.

Wanneer er negatieve externe effecten zijn, geldt dat de Sociale Kosten > Particuliere Kosten. Het doel van beleidsinterventies is om de externe kosten te internaliseren, zodat de particuliere kosten de sociale kosten beter weerspiegelen, wat leidt tot een efficiënter marktevenwicht.

Interpreteren van Negatieve Externe Effecten

Het interpreteren van negatieve externe effecten houdt in dat men de kloof tussen de particuliere kosten van een activiteit en de werkelijke sociale kosten voor de samenleving begrijpt. Wanneer een bedrijf bijvoorbeeld producten produceert die luchtvervuiling veroorzaken, betaalt het bedrijf de kosten voor arbeid, grondstoffen en energie (de particuliere kosten). De kosten van gezondheidsproblemen voor omwonenden, schade aan gewassen of afnemende toerisme door vervuilde lucht zijn echter externe kosten die niet door het bedrijf worden betaald.

De aanwezigheid van deze onvergoede externe kosten betekent dat de maatschappij een hogere prijs betaalt dan de consument of producent. Dit leidt tot een minder dan optimaal resultaat vanuit een welzijnsperspectief, aangezien er te veel van het vervuilende goed wordt geproduceerd of geconsumeerd. Het begrijpen van deze dynamiek is cruciaal voor het ontwikkelen van beleid dat gericht is op het herstellen van economische efficiëntie en het verbeteren van het maatschappelijk welzijn.

Hypothetisch Voorbeeld

Stel, er is een textielfabriek in een klein stadje die goedkope kleding produceert. De particuliere kosten voor de fabriek om een shirt te produceren zijn €5 (inclusief grondstoffen, arbeid, energie, etc.). De fabriek loost echter ongezuiverd afvalwater in een nabijgelegen rivier, waardoor de visstand afneemt en het lokale restaurant, dat afhankelijk is van verse vis, minder inkomsten heeft. Daarnaast moeten omwonenden hogere medische kosten maken vanwege de vervuiling van het drinkwater.

Stel dat de geschatte externe kosten per shirt, veroorzaakt door de vervuiling, €2 bedragen (gemiddeld over de schade aan de visserij, gezondheidskosten, etc.).

• Particuliere Kosten per shirt: €5
• Externe Kosten per shirt: €2
• Sociale Kosten per shirt: €5 (Particuliere Kosten) + €2 (Externe Kosten) = €7

Zonder ingrijpen zal de fabriek haar productiebeslissingen baseren op de particuliere kosten van €5 per shirt, wat leidt tot een overproductie vanuit maatschappelijk oogpunt. De werkelijke kosten voor de samenleving bedragen €7 per shirt. Een overheid zou hier kunnen ingrijpen met een Pigouviaanse belasting van €2 per shirt, om zo de externe kosten te internaliseren en de prijs dichter bij de werkelijke sociale kosten te brengen, wat de productie zou verminderen tot een maatschappelijk efficiënter niveau.

Praktische Toepassingen

Negatieve externe effecten manifesteren zich in diverse sectoren en vormen de basis voor tal van regelgevingen en beleidsmaatregelen.

• Milieu: Lucht- en watervervuiling door industrie en transport zijn veelvoorkomende voorbeelden. Regeringen implementeren Pigouviaanse belastingen zoals koolstofbelastingen of stellen emissielimieten vast via cap-and-trade systemen. Het Europees systeem voor emissiehandel (EU ETS), opgericht in 2005, is een prominent voorbeeld dat tot doel heeft de uitstoot van broeikasgassen in de EU te verminderen door een markt voor emissierechten te creëren.
• Volksgezondheid: De k⁷osten van roken voor de gezondheidszorg, passief roken of alcoholmisbruik zijn negatieve externe effecten. Overheden heffen accijnzen op tabak en alcohol om de consumptie te ontmoedigen en inkomsten te genereren die (gedeeltelijk) kunnen worden gebruikt om de maatschappelijke kosten te dekken.
• Verkeer: Verkeersopstoppingen en geluidsoverlast veroorzaakt door auto's zijn externe effecten. Beleidsmaatregelen zoals congestieheffingen, investeringen in openbaar vervoer, of de aanmoediging van elektrische voertuigen zijn pogingen om deze kosten te mitigeren.
• Stedelijke ontwikkeling: Ongewenste effecten van bouwen, zoals het vernietigen van natuurlijke habitats of het verstoren van lokale ecosystemen, kunnen worden aangepakt met vergunningsvereisten en kosten-batenanalyses bij projectontwikkeling.

Deze toepassingen zijn gericht op het "internaliseren" van de externe kosten, zodat de partijen die de negatieve externe effecten veroorzaken, een deel van de sociale kosten dragen, wat de economische efficiëntie bevordert. De Internationale Monetaire Fonds (IMF) benadrukt dat externe effecten fundamentele economische beleidsproblemen opleveren wanneer individuen, huishoudens en bedrijven de indirecte kosten van hun economische transacties niet internaliseren.

Beperkingen en Kritiek

Hoe⁶wel het concept van negatieve externe effecten en de voorgestelde oplossingen waardevol zijn, zijn er ook aanzienlijke beperkingen en kritiekpunten.

Een van de grootste uitdagingen is de moeilijkheid om de exacte omvang van externe kosten te meten. Veel externe kosten, zoals de i⁵mpact van vervuiling op de gezondheid of de waarde van een onbedorven landschap, zijn immaterieel en complex te kwantificeren in monetaire termen. Dit maakt het bepalen van de "j⁴uiste" hoogte van een Pigouviaanse belasting uiterst lastig. Als de belasting te hoog of te laag is, kan dit leiden tot nieuwe inefficiënties.

Een andere belangrijke kritiek komt voort uit het Coase-theorema, geformuleerd door Ronald Coase. Coase betoogde dat als eigendomsrechten duidelijk zijn gedefinieerd en de transactiekosten verwaarloosbaar zijn, private partijen onderling kunnen onderhandelen om een efficiënte oplossing te bereiken voor externe effecten, zonder overheidsingrijpen. Echter, in de praktijk zijn trans³actiekosten (zoals de kosten van onderhandelen, contracten opstellen en handhaven) zelden nul, vooral wanneer er veel betrokken partijen zijn, wat de toepassing van het Coase-theorema beperkt.

Bovendien kunnen overheidsinterv²enties zelf leiden tot "overheidsfalen", waarbij beleid onbedoelde gevolgen heeft of inefficiënt wordt geïmplementeerd door bureaucratische processen, politieke invloeden of gebrek aan perfecte informatie.

Negatieve Externe Effecten vs. ¹Positieve Externe Effecten

Het directe contrast met negatieve externe effecten zijn positieve externe effecten. Waar negatieve externe effecten onvergoede kosten aan derden opleggen, creëren positieve externe effecten onvergoede baten voor derden.

De verwarring tussen de twee termen ontstaat vaak wanneer men het bredere concept van "externe effecten" begrijpt als een algemene impact op derden. Het cruciale onderscheid ligt echter in de aard van de impact: is het een ongewenste kostenpost (negatief) of een welkome bate (positief)?

Veelgestelde Vragen

Wat zijn enkele veelvoorkomende voorbeelden van negatieve externe effecten?

Veelvoorkomende voorbeelden zijn luchtvervuiling door fabrieken of auto's, geluidsoverlast van nabijgelegen vliegvelden of bouwplaatsen, verkeersopstoppingen op de weg, en watervervuiling door industriële lozingen of landbouwafvoer. Deze effecten dragen kosten met zich mee die niet door de veroorzaker worden betaald.

Hoe beïnvloeden negatieve externe effecten de marktprijs van een product?

Negatieve externe effecten zijn niet inbegrepen in de particuliere kosten van productie, waardoor de marktprijs lager is dan de sociale kosten. Dit betekent dat het product "te goedkoop" lijkt, wat leidt tot een hogere vraag en overproductie vanuit maatschappelijk oogpunt.

Wie betaalt uiteindelijk voor negatieve externe effecten?

De kosten van negatieve externe effecten worden gedragen door de derde partij of de samenleving als geheel. Dit kan in de vorm zijn van hogere gezondheidskosten, waardevermindering van eigendommen, verminderde kwaliteit van leven, of de kosten voor de overheid om de schade te herstellen of te mitigeren (bijvoorbeeld via belastingen om milieuopruiming te financieren).

Hoe probeert de overheid negatieve externe effecten te corrigeren?

Overheden gebruiken verschillende instrumenten om negatieve externe effecten aan te pakken. Een veelgebruikte methode is het opleggen van een Pigouviaanse belasting op de activiteit die de externiteit veroorzaakt. Andere methoden omvatten directe regelgeving (zoals emissielimieten), het implementeren van cap-and-trade systemen, en het definiëren of afdwingen van eigendomsrechten om onderhandelingen tussen de betrokken partijen te faciliteren (zoals gesuggereerd door het Coase-theorema).

Kan een negatieve externiteit veranderen in een positieve externiteit?

Nee, een negatieve externiteit kan niet veranderen in een positieve externiteit. Een negatieve externiteit impliceert altijd een ongewenste kostenpost voor derden, terwijl een positieve externiteit een onbedoelde baat creëert. Beleidsinterventies zijn gericht op het verminderen of elimineren van negatieve externe effecten, niet op het omzetten ervan in positieve effecten.