Openbare schuld

Wat Is Openbare Schuld?

Openbare schuld verwijst naar het totale bedrag aan financiële verplichtingen dat een overheid verschuldigd is aan haar crediteuren, zowel binnenlands als buitenlands. Het is een fundamenteel concept binnen de Overheidsfinanciën en macro-economie. Deze schuld ontstaat wanneer overheden meer uitgeven dan ze aan inkomsten ontvangen via Belastingen en andere bronnen, wat resulteert in een Begrotingstekort. Om dit tekort te financieren, leent de overheid geld door de uitgifte van schuldbewijzen, zoals Staatsobligaties of andere vormen van Obligaties, aan investeerders. Openbare schuld omvat doorgaans zowel de schuld van de centrale overheid als die van lagere overheden en sociale zekerheidsfondsen.

Geschiedenis en Oorsprong

De geschiedenis van openbare schuld is zo oud als de georganiseerde overheid zelf, vaak geworteld in de financiering van oorlogen of grootschalige publieke projecten. Oude beschavingen zoals in het klassieke Griekenland en Rome leenden al geld om militaire campagnes en infrastructuurwerken te financieren. ⁵, ⁶, ⁷De moderne staatsfinanciën, en daarmee ook de openbare schuld, kregen echter vorm in de 17e en 18e eeuw, toen natiestaten schuldbewijzen begonnen uit te geven die vrij verhandelbaar waren op de Kapitaalmarkten. Dit bood overheden een efficiënter middel om grote sommen geld aan te trekken dan eerdere methoden zoals geforceerde leningen of heffingen. Perioden waarin de schuld-tot-bbp-ratio's explosief stegen, als gevolg van oorlogen, depressies en financiële crises, hebben een lange geschiedenis.

##⁴ Belangrijkste Punten

Openbare schuld is de cumulatieve som van alle historische begrotingstekorten, verminderd met overschotten.
Overheden financieren openbare schuld door het uitgeven van schuldbewijzen, zoals staatsobligaties.
De omvang van de openbare schuld wordt vaak beoordeeld in verhouding tot het Bruto binnenlands product (BBP) van een land.
Een hoge openbare schuld kan implicaties hebben voor Rentetarieven, Inflatie en de fiscale ruimte van een overheid.
Effectief beheer van openbare schuld is cruciaal voor Financiële stabiliteit en duurzame Economische groei.

Interpreteren van de Openbare Schuld

Het interpreteren van de openbare schuld vereist meer dan alleen het absolute cijfer; het wordt meestal geanalyseerd in verhouding tot het Bruto Binnenlands Product (BBP) van een land. Deze verhouding (schuld/BBP) biedt inzicht in de draagkracht van een land om zijn schulden te beheren. Een hoge schuld/BBP-ratio kan duiden op financiële kwetsbaarheid, terwijl een lage ratio meer fiscale flexibiliteit suggereert. Factoren die de omvang van de openbare schuld beïnvloeden, zijn onder meer het niveau van Overheidsuitgaven, belastinginkomsten, economische recessies en de kosten van het aflossen van bestaande schulden.

Overheden streven er doorgaans naar om de openbare schuld op een duurzaam niveau te houden om het vertrouwen van investeerders te behouden en de kosten van lenen laag te houden. Een stijgende schuld/BBP-ratio, vooral als deze sneller groeit dan de economische groei, kan alarmsignalen afgeven over de langetermijn houdbaarheid van de overheidsfinanciën.

Hyp³othetisch Voorbeeld

Stel dat Land X aan het begin van het jaar een openbare schuld heeft van €1 biljoen. Gedurende het jaar genereert de overheid €800 miljard aan belastinginkomsten, maar geeft €950 miljard uit aan publieke diensten, infrastructuur en sociale programma's. Dit resulteert in een begrotingstekort van €150 miljard (€950 miljard - €800 miljard).

Om dit tekort te financieren, leent de overheid €150 miljard op de financiële markten. Aan het einde van het jaar is de totale openbare schuld van Land X gestegen tot €1 biljoen + €150 miljard = €1,15 biljoen. Deze toename van de schuld draagt bij aan de cumulatieve last voor toekomstige generaties en beïnvloedt de toekomstige begroting via rentelasten. De mate waarin dit duurzaam is, hangt af van de economische groei van Land X.

Praktische Toepassingen

Openbare schuld is een kritieke overweging in verschillende financiële en economische domeinen:

Beoordeling van de Credit rating: Kredietbeoordelaars houden rekening met de omvang en dynamiek van de openbare schuld bij het toekennen van een kredietrating aan soevereine entiteiten. Een lagere rating kan leiden tot hogere leenkosten.
Fiscaal beleid: Overheden gebruiken de openbare schuld als een instrument van fiscaal beleid om de economie te stimuleren tijdens recessies of om grote projecten te financieren. Het beheer ervan omvat het opstellen van een strategie om aan financieringsbehoeften te voldoen tegen de laagst mogelijke kosten en met een acceptabel risico.
Monetair beleid: Centrale banken houden rekening met de omvang van de openbare schuld bij het formuleren van monetair beleid, aangezien het de liquiditeit in het financiële systeem en de langetermijnrente kan beïnvloeden.
Internationale financiën: De openbare schuld van grote economieën kan aanzienlijke gevolgen hebben voor de mondiale financiële markten en de stabiliteit van het internationale financiële systeem. Landen wereldwijd beheren hun schuldportefeuilles om kwetsbaarheid voor schokken te verminderen. De verhouding tussen overheidsschuld en BBP kan aanzienlijk variëren tussen landen, wat de diverse economische omstandigheden en beleidskeuzes wereldwijd weerspiegelt.

Beperkingen en Kritiek

Hoewel openbare schuld een noodzakelijk instrument kan zijn voor overheidsfinanciering, zijn er aanzienlijke beperkingen en kritiekpunten:

Uitholling van private investeringen (Crowding Out): Wanneer overheden veel lenen, concurreren ze om kapitaal met de private sector, wat kan leiden tot hogere rentetarieven en daardoor private investeringen kan ontmoedigen. Dit kan de economische groei op lange termijn afremmen.
Rentelasten: Een groeiende op¹enbare schuld betekent hogere rentelasten voor de overheid, wat een groter deel van de begroting opeist dat anders besteed zou kunnen worden aan publieke diensten of investeringen.
Schuldhoudbaarheid: Een onhoudbare openbare schuld kan leiden tot soevereine schuldcrises, waarbij een land moeite heeft of niet in staat is om aan zijn schuldverplichtingen te voldoen. Dergelijke crises kunnen ernstige economische en sociale gevolgen hebben, waaronder economische krimp, werkloosheid en sociale onrust. De kosten van soevereine schuldcrises kunnen langdurige negatieve effecten hebben op het BBP per hoofd van de bevolking en sociale indicatoren zoals armoede en levensverwachting.
Intergenerationele rechtvaardigheid: Hoge niveaus van openbare schuld kunnen worden gezien als een last die wordt doorgeschoven naar toekomstige generaties, die de schuld moeten aflossen via hogere belastingen of lagere overheidsdiensten.

Openbare Schuld vs. Nationale Schuld

De termen "openbare schuld" en "Nationale schuld" worden vaak door elkaar gebruikt, maar er is een subtiel verschil. Nationale schuld verwijst doorgaans specifiek naar de schuld van de federale of centrale overheid van een land. Openbare schuld daarentegen is een bredere term die, afhankelijk van de context, de totale schulden omvat van alle overheidsniveaus: de centrale overheid, regionale overheden (provincies, staten) en lokale overheden (gemeenten), evenals soms ook de sociale zekerheidsfondsen. In de praktijk van de overheidsfinanciën, met name in internationale vergelijkingen, wordt openbare schuld meestal uitgedrukt als de schuld van de "algemene overheid" (general government), die alle lagen van de overheid omvat om consistentie te waarborgen.

Veelgestelde Vragen

1. Hoe wordt openbare schuld gemeten?

Openbare schuld wordt meestal gemeten als een percentage van het Bruto binnenlands product (BBP). Deze verhouding geeft aan in hoeverre een land in staat is om zijn schulden te beheren in verhouding tot zijn totale economische productie.

2. Is alle openbare schuld slecht?

Niet noodzakelijk. Overheden kunnen op een verantwoorde manier lenen om te investeren in productieve activa zoals infrastructuur, onderwijs of onderzoek en ontwikkeling, wat de toekomstige economische groei kan stimuleren. De cruciale factor is de houdbaarheid van de schuld en de wijze waarop de geleende middelen worden gebruikt.

3. Wie bezit de openbare schuld van een land?

De openbare schuld wordt aangehouden door een breed scala aan crediteuren, waaronder binnenlandse en buitenlandse investeerders, zoals individuen, pensioenfondsen, banken, centrale banken, en andere overheden. De exacte verdeling verschilt per land.

4. Wat gebeurt er als een land zijn openbare schuld niet kan afbetalen?

Als een land zijn openbare schuld niet kan afbetalen, kan het in wanbetaling geraken (default), wat ernstige gevolgen heeft. Dit kan leiden tot een verlies van vertrouwen van investeerders, hogere leenkosten in de toekomst, een devaluatie van de munt, economische instabiliteit en zelfs internationale financiële crises.

5. Wat is het verschil tussen openbare schuld en een begrotingstekort?

Een Begrotingstekort is het verschil tussen de overheidsuitgaven en -inkomsten in één specifiek jaar. De openbare schuld daarentegen is de cumulatieve som van alle historische begrotingstekorten, verminderd met eventuele overschotten. Elk jaarlijks tekort draagt bij aan de totale openbare schuld.