Betalingsbalans

What Is Betalingsbalans?

De betalingsbalans is een systematisch overzicht van alle economische transacties tussen ingezetenen van een land en niet-ingezetenen gedurende een specifieke periode, meestal een kwartaal of een jaar. Het is een fundamentele macro-economische indicator die inzicht geeft in de economische relaties van een land met de rest van de mondiale economie. De betalingsbalans registreert zowel de inkomende als uitgaande geldstromen en wordt opgesteld volgens een dubbel boekhoudsysteem, wat betekent dat elke transactie zowel als een creditering als een debitering wordt vastgelegd. Dit zorgt ervoor dat, theoretisch gezien, de totale som van alle posten op de betalingsbalans altijd nul is.

History and Origin

De concepten die ten grondslag liggen aan de betalingsbalans gaan terug tot het mercantilistische tijdperk, toen landen probeerden een surplus aan edelmetalen te verzamelen door export te maximaliseren en import te minimaliseren. Naarmate internationale handel en financiële transacties complexer werden, ontstond de behoefte aan een gestandaardiseerd raamwerk om deze stromen te meten. De formele ontwikkeling van de betalingsbalansstatistieken zoals we die nu kennen, begon in de 20e eeuw, vooral na de Tweede Wereldoorlog met de oprichting van internationale instellingen zoals het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Het IMF speelde een cruciale rol bij het standaardiseren van de methodologie voor het opstellen van de betalingsbalans via zijn Balance of Payments Manual (BPM), waarvan de meest recente editie, BPM6, de wereldwijde standaard is. Dit handboek biedt een gedetailleerde methodologie voor de classificatie en registratie van internationale transacties, wat consistentie en vergelijkbaarheid tussen landen mogelijk maakt.
⁴

Key Takeaways

De betalingsbalans is een overzicht van alle economische transacties van een land met de rest van de wereld.
Het bestaat uit drie hoofdrekeningen: de lopende rekening, de kapitaalrekening en de financiële rekening.
In theorie moet de betalingsbalans altijd in evenwicht zijn, hoewel in de praktijk statistische discrepanties kunnen optreden.
Een analyse van de betalingsbalans helpt beleidsmakers en economen bij het begrijpen van de internationale economische positie van een land.
Ondanks het dubbel boekhoudsysteem, kunnen schommelingen in de wisselkoersen en het verzamelen van data leiden tot praktische onevenwichtigheden.

Formula and Calculation

De betalingsbalans kan worden weergegeven als de som van zijn drie hoofdrekeningen: de lopende rekening, de kapitaalrekening en de financiële rekening. Theoretisch gezien moet de som van deze rekeningen nul zijn:

\text{Betalingsbalans} = \text{Lopende rekening (LR)} + \text{Kapitaalrekening (KR)} + \text{Financiële rekening (FR)} + \text{Statistische discrepantie} = 0

Waarbij:

Lopende rekening (LR): Registreert de internationale handel in goederen en diensten, inkomensstromen (zoals lonen, rentes, dividenden) en inkomensoverdrachten (zoals internationale hulp of geldovermakingen). De handelsbalans is hier een onderdeel van.
Kapitaalrekening (KR): Registreert kapitaaloverdrachten (zoals schenkingen, kwijtschelding van schulden) en de acquisitie/afstoting van niet-geproduceerde, niet-financiële activa (zoals patenten of natuurlijke hulpbronnen).
Financiële rekening (FR): Registreert investeringen zoals directe investeringen, portefeuille-investeringen en andere beleggingen, inclusief wijzigingen in valutareserves van de centrale bank.
Statistische discrepantie: Een post die wordt toegevoegd om het boekhoudkundige evenwicht te herstellen, aangezien in de praktijk zelden perfecte balans wordt bereikt vanwege meetfouten.

Interpreting the Betalingsbalans

De betalingsbalans biedt een uitgebreid beeld van de externe transacties van een land. Een overschot op de lopende rekening, bijvoorbeeld, betekent dat een land meer exporteert en meer inkomsten uit het buitenland ontvangt dan het importeert en aan het buitenland betaalt. Dit overschot moet worden gefinancierd door een netto-uitstroom op de financiële rekening, wat duidt op een toename van buitenlandse activa of een afname van buitenlandse verplichtingen. Omgekeerd duidt een tekort op de lopende rekening op een land dat meer importeert en betaalt dan het exporteert en ontvangt, wat gefinancierd moet worden door een netto-instroom op de financiële rekening, zoals buitenlandse investeringen of leningen. Het begrijpen van de onderliggende componenten, zoals de balans van goederen en diensten, is cruciaal voor het evalueren van de internationale concurrentiepositie van een dienstensector.

Hypothetical Example

Stel, het fictieve land Economia heeft de volgende internationale transacties in een jaar:

Export van goederen: €500 miljard
Import van goederen: €400 miljard
Export van diensten: €150 miljard
Import van diensten: €100 miljard
Ontvangen inkomen uit buitenlandse investeringen: €80 miljard
Betaald inkomen aan buitenlandse investeerders: €60 miljard
Overdrachten ontvangen (hulp, remittances): €20 miljard
Overdrachten betaald: €10 miljard
Directe buitenlandse investeringen in Economia: €70 miljard
Directe investeringen van Economia in het buitenland: €30 miljard
Buitenlanders kopen effecten in Economia: €40 miljard
Inwoners van Economia kopen buitenlandse effecten: €20 miljard

Lopende rekening (LR):

Goederenbalans: €500 – €400 = +€100 miljard
Dienstenbalans: €150 – €100 = +€50 miljard
Primaire inkomensbalans: €80 – €60 = +€20 miljard
Secundaire inkomensbalans: €20 – €10 = +€10 miljard
Totale LR: €100 + €50 + €20 + €10 = +€180 miljard

Financiële rekening (FR):

Directe investeringen: €70 (instroom) – €30 (uitstroom) = +€40 miljard
Portefeuille-investeringen: €40 (instroom) – €20 (uitstroom) = +€20 miljard
Totale FR (netto): +€60 miljard

In dit voorbeeld zou de totale betalingsbalans (LR + FR) een surplus laten zien van €180 + €60 = €240 miljard, zonder rekening te houden met de kapitaalrekening en statistische discrepanties. Dit theoretische overschot zou dan in werkelijkheid worden opgevangen door een toename van de valutareserves of andere activa, of door statistische correcties, zodat de totale betalingsbalans op nul uitkomt.

Practical Applications

De betalingsbalans is een essentieel instrument voor economen, beleidsmakers en analisten om de internationale economische gezondheid van een land te beoordelen. Regeringen gebruiken de betalingsbalans om het effect van handelsbeleid, monetaire politiek en fiscale stimulansen te evalueren op het nationaal inkomen en de stabiliteit. Een aanhoudend begrotingstekort op de lopende rekening, bijvoorbeeld, kan duiden op een overmatige binnenlandse vraag, een gebrek aan concurrentievermogen of een afhankelijkheid van buitenlandse financiering, wat op de lange termijn onhoudbaar kan zijn. Centrale banken volgen de betalingsbalans nauwlettend voor het bepalen van het wisselkoersbeleid en het beheer van de internationale reserves. De Europese Centrale Bank (ECB) publiceert bijvoorbeeld gedetailleerde statistieken over de betalingsbalans van de eurozone, die inzicht geven in de economische transacties van de lidstaten met de rest van de wereld. Evenzo publiceert het U.S. Bureau of Economic Analysis (BEA) gegevens over de internationale hande³l van de VS in goederen en diensten, die een integraal onderdeel vormen van de Amerikaanse betalingsbalans.

Limitations and Criticisms

Hoewel de betalingsbalans een cruciale macro-economische indicator² is, zijn er beperkingen en kritiekpunten. De meest voorkomende is de statistische discrepantie of 'fouten en omissies'-post. Theoretisch moet de betalingsbalans altijd in evenwicht zijn, maar in de praktijk leiden uitdagingen bij het nauwkeurig vastleggen van alle internationale transacties tot een residuele term die deze onbalans compenseert. Deze discrepantie kan aanzienlijk zijn en het vertrouwen in de nauwkeurigheid van de afzonderlijke rekeningen ondermijnen. Bovendien interpreteren sommigen een lopende rekeningtekort per definitie als een 'probleem', terwijl economen betogen dat dergelijke onevenwichtigheden in veel gevallen het resultaat zijn van legitieme economische krachten, zoals buitenlandse investeringen in een groeiende economie of hoge binnenlandse besparingen die leiden tot kapitaalexport. Een historisch overzicht van de betalingsbalans en macro-economische beleidskwesties benadrukt dat misvattingen over de betalingsbalans kunnen leiden tot aanbevelingen voor restrictief handelsbeleid, terwijl de onderliggende onevenwichtigheden vaak worden veroorzaakt door macro-economische factoren.

Betalingsbalans vs. Handelsbalans

De termen "betalingsbalans" en "handelsbalans" worden soms door elkaar gebruikt, maar ze hebben verschillende betekenissen.

Kenmerk	Betalingsbalans (Balance of Payments)	Handelsbalans (Balance of Trade)
Definitie	Overzicht van alle economische transacties tussen ingezetenen en niet-ingezetenen.	Onderdeel van de lopende rekening; registreert enkel de export en import van goederen.
Omvang	Omvat de lopende rekening, kapitaalrekening, financiële rekening en statistische discrepantie.	Omvat alleen de export en import van goederen (zichtbare handel).
Doel	Geeft een volledig beeld van de internationale economische transacties en de financiering ervan.	Meet het saldo van goederenhandel; onderdeel van de lopende rekening.
Balans	Moet theoretisch altijd in evenwicht zijn (nul).	Kan een surplus of een tekort hebben.

De handelsbalans is dus slechts één component van de lopende rekening, die op zijn beurt een onderdeel is van de bredere betalingsbalans. Een land kan een handelstekort hebben, maar toch een evenwichtige betalingsbalans, bijvoorbeeld door een overschot op de dienstenrekening, inkomensrekening of door grote netto-instroom van directe investeringen.

FAQs

Wat is het verschil tussen een betalingsbalansoverschot en een tekort?

Een betalingsbalansoverschot of -tekort wordt meestal geassocieerd met een specifiek onderdeel ervan, zoals de lopende rekening of de handelsbalans, aangezien de totale betalingsbalans boekhoudkundig gezien altijd nul is. Een "overschot op de betalingsbalans" verwijst in de volksmond vaak naar een overschot op de lopende rekening, wat betekent dat een land meer verdient aan export, inkomsten en overdrachten dan het uitgeeft aan import en betalingen. Een "tekort" betekent het tegenovergestelde.

Waarom is de betalingsbalans belangrijk?

De betalingsbalans is belangrijk omdat het inzicht geeft in de economische relaties van een land met de rest van de wereld. Het helpt beleidsmakers te begrijpen hoe een land zijn internationale handel, investeringen en financiële stromen beheert, en kan indicaties geven van de nationaal inkomen, concurrentiepositie en financiële stabiliteit van een land ten opzichte van het bruto binnenlands product.

Welke componenten vallen onder de betalingsbalans?

De betalingsbalans omvat drie hoofdrekeningen: de lopende rekening (voor goederen, diensten, inkomens en overdrachten), de kapitaalrekening (voor kapitaaloverdrachten en niet-financiële activa) en de financiële rekening (voor directe investeringen, portefeuille-investeringen en andere beleggingen, inclusief valutareserves). Een statistische discrepantiepost zorgt voor het uiteindelijke evenwicht.