Indirecte belasting

Wat is Indirecte belasting?

Indirecte belasting is een type belasting die wordt geheven op goederen en diensten, in plaats van op inkomen of vermogen. Het behoort tot de bredere categorie van belastingheffing en is zo gestructureerd dat de economische last wordt doorgegeven van de entiteit die de belasting aan de overheid betaalt (meestal een bedrijf) naar de uiteindelijke consumptie door de consument. Dit betekent dat de consument de belasting betaalt als onderdeel van de winkelprijs van een product of dienst, zonder dat de belasting expliciet op de factuur wordt vermeld. Voorbeelden van indirecte belastingen zijn omzetbelasting (BTW), accijns en importtarieven.

Geschiedenis en Oorsprong

De geschiedenis van indirecte belastingen is lang en varieert sterk per regio, maar de moderne vorm van algemene verbruiksbelastingen, zoals de belasting over de toegevoegde waarde (BTW), is relatief recent. Concepten van belastingen op transacties of verbruik bestonden al in oude beschavingen, vaak in de vorm van belastingen op specifieke goederen of diensten. Het idee van een belasting die de "cascadeproblemen" van eerdere omzetbelastingen oplost – waarbij belasting op elke transactiestap werd geheven, leidend tot meervoudige belasting van hetzelfde product – leidde tot de ontwikkeling van de BTW.

De⁶ moderne BTW, zoals die nu wereldwijd wordt toegepast, vond zijn oorsprong in Frankrijk. In 1954 introduceerde Maurice Lauré, een Franse belastingambtenaar, de taxe sur la valeur ajoutée (BTW) als een manier om het Franse belastingstelsel te stroomlijnen. Dit s⁵ysteem, dat belasting heft op de waardetoevoeging in elke fase van de productie- en distributieketen, bleek succesvol en werd later door de Europese Economische Gemeenschap (EEG) als blauwdruk aangenomen. Vanaf⁴ de jaren zestig en zeventig verspreidde de BTW zich snel over Europa en later wereldwijd, en werd het een van de belangrijkste bronnen van overheidsinkomsten in veel landen.

K³ernpunten

• Indirecte belastingen worden geheven op goederen en diensten en worden door de consument betaald als onderdeel van de aankoopprijs.
• Ze vormen een belangrijke bron van overheidsinkomsten voor veel landen wereldwijd, met name door de implementatie van de BTW.
• Voorbeelden zijn omzetbelasting, accijnzen op specifieke producten en importtarieven.
• De aard van indirecte belastingen betekent dat de last doorgaans zwaarder drukt op huishoudens met lagere inkomens, wat kan bijdragen aan inkomensongelijkheid.
• Beleidsmakers gebruiken indirecte belastingen als een instrument van de fiscale politiek om economisch gedrag te beïnvloeden, zoals het ontmoedigen van de consumptie van bepaalde producten.

Interpreteren van Indirecte belasting

De impact van indirecte belasting is te zien in de prijselasticiteit van goederen en diensten. Voor producten met een inelastische vraag, zoals essentiële levensmiddelen of brandstof, kan een indirecte belasting leiden tot een aanzienlijke prijsstijging zonder een evenredige daling van de consumptie. Dit resulteert in hogere belastinginkomsten voor de overheid, maar ook in een grotere last voor consumenten. Bij producten met een elastische vraag kan een indirecte belasting de consumptie aanzienlijk verminderen.

Overheden monitoren de opbrengsten uit indirecte belastingen als een indicator van de economische activiteit en economische groei. Een stijging in de BTW-opbrengsten kan duiden op een toename van de consumentenbestedingen, terwijl een daling kan wijzen op een afname van de economische bedrijvigheid. Deze belastingen zijn vaak stabieler dan inkomstenbelastingen tijdens economische neergang, omdat de consumptie doorgaans minder volatiel is dan het inkomen.

Hypothetisch Voorbeeld

Stel dat een land een BTW-tarief van 21% hanteert op de meeste goederen en diensten. Een meubelfabrikant produceert een tafel en verkoopt deze voor €500 aan een detailhandelaar. De fabrikant brengt 21% BTW (€105) in rekening aan de detailhandelaar, wat de totaalprijs op €605 brengt. De fabrikant draagt deze €105 af aan de belastingdienst, maar mag de BTW die hij zelf heeft betaald op productiekosten (bijvoorbeeld op hout of machines) in mindering brengen.

De detailhandelaar koopt de tafel voor €500 (plus €105 BTW) en besluit deze te verkopen voor €800. De detailhandelaar brengt 21% BTW (€168) in rekening aan de consument, wat de totaalprijs op €968 brengt. De detailhandelaar draagt €168 af aan de belastingdienst, minus de €105 BTW die hij aan de fabrikant heeft betaald. Per saldo draagt de detailhandelaar €63 af (€168 - €105). De uiteindelijke consument betaalt de volledige €168 BTW, die door de keten heen is afgedragen. Dit illustreert hoe de last van de indirecte belasting uiteindelijk bij de consument terechtkomt, terwijl de betaling en afdracht plaatsvindt in verschillende stappen van de toeleveringsketen.

Praktische Toepassingen

Indirecte belastingen zijn een hoeksteen van de overheidsfinanciën en worden ingezet voor diverse doeleinden:

• Inkomsten genereren: Ze zijn een stabiele en voorspelbare bron van overheidsinkomsten, essentieel voor de financiering van openbare diensten en infrastructuur.
• Economische sturing: Overheden kunnen via accijnzen of hogere BTW-tarieven de consumptie van specifieke producten beïnvloeden, zoals tabak of alcohol, om gezondheidsdoelstellingen te bevorderen of milieuvriendelijk gedrag te stimuleren door middel van subsidie op duurzame producten.
• Internationale handel: Importtarieven zijn een vorm van indirecte belasting die buitenlandse goederen duurder maakt, om zo de binnenlandse industrie te beschermen. BTW-systemen zijn vaak ontworpen om export te vergemakkelijken door exporteurs de betaalde BTW terug te betalen.
• Aanpassing aan moderne economieën: De opkomst van e-commerce heeft overheden gedwongen hun indirecte belastingregels aan te passen. Zo heeft de Europese Unie in 2021 nieuwe BTW-regels geïmplementeerd voor grensoverschrijdende e-commerce om belastingontduiking tegen te gaan en een gelijk speelveld te creëren voor bedrijven.

Beperkingen en Kritiekpunten

Ondanks ²hun brede toepassing en voordelen zijn indirecte belastingen niet zonder kritiek. Een veelgehoord bezwaar is hun regressieve aard. Omdat ze een vast percentage van de winkelprijs vormen, en huishoudens met lagere inkomens een groter deel van hun inkomen uitgeven aan consumptie (en minder sparen), betalen zij relatief meer van hun inkomen aan indirecte belastingen dan rijkere huishoudens. Dit kan de inkomensongelijkheid vergroten.

Bovendien kunnen indirecte belastingen bi¹jdragen aan inflatie wanneer verhogingen van belastingtarieven direct worden doorberekend in de consumentenprijzen. Voor bedrijven kunnen de administratieve lasten, met name voor de BTW, aanzienlijk zijn, aangezien gedetailleerde registratie van inkomende en uitgaande BTW vereist is om de juiste afdracht of teruggave te bepalen. Dit kan een uitdaging vormen voor kleinere bedrijven.

Indirecte belasting vs. Directe belasting

Het onderscheid tussen indirecte en Directe belasting is fundamenteel in het belastingrecht. Indirecte belasting wordt geheven op transacties (zoals de verkoop van goederen of diensten) en de last wordt geacht te worden doorgegeven aan de uiteindelijke consument. Denk aan de BTW op een broodje of accijns op benzine. De belasting wordt niet rechtstreeks van het inkomen of vermogen van een persoon afgehaald, maar is verwerkt in de prijs die de consument betaalt.

Directe belasting, daarentegen, wordt direct geheven op het inkomen, vermogen of winst van personen of bedrijven. Voorbeelden zijn inkomstenbelasting, vennootschapsbelasting en erfbelasting. Bij directe belastingen is de belastingplichtige tevens de belastingdrager; de entiteit die de belasting aan de overheid betaalt, draagt ook de economische last ervan. Het belangrijkste verschil ligt in de verschuifbaarheid van de belastinglast: indirecte belastingen worden verschoven, directe belastingen niet.

Veelgestelde Vragen

Wat is het primaire doel van indirecte belastingen?

Het primaire doel van indirecte belastingen is het genereren van overheidsinkomsten om publieke diensten te financieren. Daarnaast kunnen ze worden ingezet om consumentengedrag te sturen, bijvoorbeeld door hogere belastingen te heffen op ongezonde producten of vervuilende activiteiten.

Zijn indirecte belastingen altijd regressive?

Indirecte belastingen hebben de neiging regressief te zijn, wat betekent dat ze een groter deel van het inkomen van lagere inkomensgroepen opslokken. Dit komt doordat mensen met lagere inkomens doorgaans een groter deel van hun inkomen aan consumptie besteden. Overheden proberen dit soms te verzachten door lagere tarieven of vrijstellingen toe te passen op essentiële goederen.

Welke invloed heeft inflatie op indirecte belastingen?

Bij inflatie stijgen de prijzen van goederen en diensten. Aangezien indirecte belastingen vaak een percentage van de prijs zijn (zoals BTW), leiden hogere prijzen tot hogere belastingopbrengsten voor de overheid, zelfs als de belastingtarieven ongewijzigd blijven. Dit kan de reële koopkracht van consumenten verder uithollen.

Wie betaalt uiteindelijk de indirecte belasting?

De economische last van de indirecte belasting wordt uiteindelijk gedragen door de consument, hoewel bedrijven de belasting in eerste instantie aan de overheid afdragen. De belasting is verwerkt in de winkelprijs die de consument betaalt.