Regressieve belasting

Wat Is Regressieve Belasting?

Regressieve belasting is een type belastingsysteem waarbij het belastingtarief daalt naarmate het inkomen of de mogelijkheid om belasting te betalen toeneemt. Dit betekent dat lagere inkomens een groter percentage van hun inkomen aan belasting betalen dan hogere inkomens. Het concept valt onder het bredere domein van fiscaal beleid, dat de manier bepaalt waarop overheden inkomsten genereren en uitgaven doen. Regressieve belasting staat haaks op het idee van een progressief belastingstelsel, waar de belastingdruk stijgt met toenemend inkomen. Ondanks dat de nominale belastingdruk voor iedereen gelijk kan zijn, is de effectieve druk op individuen met lagere inkomens relatief hoger.¹³

Geschiedenis en Oorsprong

Het concept van regressieve belasting is niet zozeer uitgevonden, maar eerder een kenmerk van bepaalde belastingvormen die door de geschiedenis heen zijn toegepast. Voordat progressieve inkomstenbelastingen wijdverspreid werden, waren belastingen vaak gebaseerd op consumptie of eigendom, wat inherent regressieve kenmerken kon hebben. In veel vroege samenlevingen werden bijvoorbeeld platte belastingen of heffingen op basisbehoeften geïnd, wat de armste bevolkingslagen onevenredig trof. De discussie over de regressiviteit van belastingen is toegenomen met de opkomst van moderne economische theorieën en de focus op sociale ongelijkheid. Internationale organisaties zoals het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) analyseren regelmatig de regressieve aard van bepaalde belastingmaatregelen, vooral in opkomende economieën waar bijvoorbeeld de invoering of verhoging van de belasting op toegevoegde waarde (btw) aanzienlijke gevolgen kan hebben voor lagere inkomensgroepen.

#¹¹, ¹²# Key Takeaways

• Regressieve belasting legt een relatief zwaardere last op huishoudens met lagere inkomens.
• Voorbeelden zijn omzetbelasting, accijnzen en socialezekerheidsbijdragen met een inkomensplafond.
• De effectieve koopkracht van lagere inkomens wordt onevenredig beïnvloed.
• Deze belastingvorm kan bijdragen aan de toename van sociale ongelijkheid.
• Vaak worden ze ingevoerd vanwege hun administratieve eenvoud en stabiliteit in inkomsten voor de overheid.

Interpreting Regressieve Belasting

Het interpreteren van regressieve belasting vereist een analyse van de effectieve belastingdruk, niet alleen de nominale belastingtarief. Hoewel een omzetbelasting van bijvoorbeeld 21% voor iedereen gelijk is, heeft deze een groter aandeel in het besteedingspatroon van een laag inkomen dan van een hoog inkomen, omdat lagere inkomens een groter deel van hun inkomen aan consumptie uitgeven. Hogere inkomens kunnen een groter deel van hun geld sparen of beleggen, dat niet direct onderhevig is aan deze consumptiebelastingen. Dit betekent dat de belasting, als percentage van het totale inkomen, daalt naarmate het inkomen stijgt. Het begrijpen van dit effect is cruciaal voor overheidsbeleid en het beoordelen van de rechtvaardigheid van een belastingsysteem.

##¹⁰ Hypothetisch Voorbeeld

Stel, een land heft een uniforme omzetbelasting van 10% op alle goederen en diensten.

• Persoon A verdient €1.500 per maand en besteedt €1.200 aan consumptie. De betaalde omzetbelasting is dan 10% van €1.200 = €120. Als percentage van het totale inkomen is dit (€120 / €1.500) * 100% = 8%.
• Persoon B verdient €5.000 per maand en besteedt €2.000 aan consumptie. De betaalde omzetbelasting is dan 10% van €2.000 = €200. Als percentage van het totale inkomen is dit (€200 / €5.000) * 100% = 4%.

In dit voorbeeld betaalt Persoon A, met een lager inkomen, een groter percentage van het inkomen aan omzetbelasting (8%) dan Persoon B (4%). Dit illustreert het regressieve karakter van de omzetbelasting, ondanks dat het nominale belastingtarief voor iedereen gelijk is.

Praktische Toepassingen

Regressieve belastingen worden wereldwijd toegepast in diverse vormen. De meest voorkomende voorbeelden zijn:

• Omzetbelasting (btw): Zoals in het voorbeeld hierboven, betaalt iedereen hetzelfde percentage van de aankoopprijs, maar dit heeft een groter effect op de koopkracht van lagere inkomensgroepen omdat zij een groter deel van hun inkomen aan consumptie besteden. Veel landen proberen de regressiviteit van de btw te verzachten door essentiële goederen zoals voedsel en medicijnen vrij te stellen of een verlaagd belastingtarief te geven.
• Accijnzen: Dit zijn ⁸, ⁹belastingen op specifieke goederen zoals tabak, alcohol en brandstof. De kosten van deze accijnzen worden vaak doorberekend in de prijs, waardoor ze consumenten met lagere inkomens, die verhoudingsgewijs meer van hun inkomen aan deze goederen kunnen uitgeven, onevenredig belasten.
• Socialezekerheidsbijdr⁷agen: In veel landen zijn socialezekerheidsbijdragen regressief boven een bepaald inkomensplafond. Dit betekent dat inkomens boven dit plafond niet langer onderhevig zijn aan de bijdrage, waardoor hogere inkomens een kleiner percentage van hun totale inkomen afdragen aan sociale premies. Hoewel de socialezekerheidsb⁶ijdrage op zichzelf regressief kan zijn, kan het gehele sociale zekerheidsstelsel – inclusief de uitkeringen – in sommige gevallen over het geheel genomen progressief uitpakken.

Overheden gebruiken regressieve⁵ belastingen vaak vanwege hun efficiëntie in het genereren van stabiele inkomsten en de relatieve administratieve eenvoud. Ze kunnen bijdragen aan het financieren van openbare diensten en infrastructuur.

Beperkingen en Kritiek

Regre⁴ssieve belasting wordt vaak bekritiseerd vanwege de potentiële negatieve impact op de sociale ongelijkheid en koopkracht van huishoudens met lagere inkomens. Wanneer een groter deel van het inkomen van de armen wordt belast, kan dit leiden tot verminderde bestedingen aan basisbehoeften en een verhoogde financiële stress.

Een belangrijk argument tegen regr³essieve belastingen is dat ze de last van de belastinggrondslag verschuiven van hogere naar lagere inkomens. Dit kan de herverdeling van rijkdom tegengaan en de kloof tussen arm en rijk vergroten. Economen en maatschappelijke organisaties pleiten er daarom vaak voor dat, indien regressieve belastingen onvermijdelijk zijn voor overheidsbeleid, de negatieve gevolgen gecompenseerd moeten worden door progressieve uitkeringsstelsels of gerichte subsidies. De OESO benadrukt bijvoorbeeld dat zelfs een proportionele btw significante gevolgen kan hebben voor armere huishoudens en dat compenserende maatregelen, zoals gerichte belastingkortingen of uitkeringen, essentieel zijn om de progressiviteit van het totale belastingsysteem te waarborgen. Bovendien kan een hoge regressieve ²belastingdruk de economische groei afremmen door de consumptie en vraag bij lagere inkomens te verminderen.

Regressieve Belasting vs. Progr¹essieve Belasting

Het belangrijkste verschil tussen regressieve belasting en progressieve belasting ligt in de manier waarop de belastingtarief verandert met het inkomen van de belastingbetaler.

Verwarring ontstaat vaak doordat een belasting een vlak tarief kan hebben (bijvoorbeeld een vast percentage) maar toch regressief kan zijn in zijn effect. Omzetbelasting is hier een klassiek voorbeeld van: iedereen betaalt hetzelfde percentage, maar de impact op verschillende inkomens is ongelijk, wat het regressief maakt. Daarentegen zorgt een progressief belastingsysteem ervoor dat mensen met een hoger inkomen procentueel meer bijdragen.

FAQs

Wat is het primaire kenmerk van een regressieve belasting?

Het primaire kenmerk van een regressieve belasting is dat het belastingtarief, als percentage van het inkomen, afneemt naarmate het inkomen van de belastingbetaler stijgt. Dit betekent dat mensen met lagere inkomens een relatief groter deel van hun geld aan deze belasting afdragen.

Welke belastingen zijn vaak regressief?

Veelvoorkomende voorbeelden van regressieve belastingen zijn de omzetbelasting (btw), accijnzen op specifieke goederen zoals brandstof, tabak en alcohol, en bepaalde socialezekerheidsbijdragen die een inkomensplafond kennen.

Waarom gebruiken overheden regressieve belastingen als ze ongelijkheid kunnen vergroten?

Overheden kunnen regressieve belastingen gebruiken vanwege hun efficiëntie in het genereren van stabiele inkomsten voor de staatskas en de relatieve administratieve eenvoud. Ze zijn vaak minder gevoelig voor economische schommelingen dan bijvoorbeeld inkomstenbelastingen.

Heeft regressieve belasting invloed op de economie?

Ja, regressieve belasting kan de economische groei beïnvloeden door de koopkracht van lagere inkomens te verminderen, wat kan leiden tot minder consumptie en vraag. Critici beweren dat dit de totale economie kan vertragen, terwijl voorstanders soms de eenvoud en het potentiële stimuleren van sparen aanvoeren.

Zijn alle belastingen die een vast percentage zijn regressief?

Niet noodzakelijk. Een belasting met een vast percentage (een proportionele belasting) is alleen regressief als de belastinggrondslag of het besteedingspatroon onevenredig zwaar op lagere inkomens drukt. Bijvoorbeeld, hoewel het btw-tarief vast is, is het effect regressief omdat armere mensen een groter deel van hun inkomen uitgeven aan btw-plichtige goederen.