Toekomstcontracten

Wat Is Toekomstcontracten?

Toekomstcontracten, in het Engels bekend als futures contracts, zijn gestandaardiseerde, wettelijk bindende overeenkomsten om een onderliggende waarde op een vooraf bepaalde datum in de toekomst te kopen of te verkopen tegen een specifieke prijs. Ze behoren tot de categorie van financiële derivaten, aangezien hun waarde is afgeleid van de prestaties van een ander actief. Deze contracten worden verhandeld op beurzen en worden gekenmerkt door hun standaardisatie van contractgrootte, vervaldatum en leveringskwaliteit, wat ze onderscheidt van meer op maat gemaakte overeenkomsten. Toekomstcontracten worden voornamelijk gebruikt voor hedging (risicobeheer) en speculatie op de financiële markten.

Geschiedenis en Oorsprong

De oorsprong van toekomstcontracten kan worden teruggevoerd op vroege vormen van termijnovereenkomsten, die al in de oudheid werden gebruikt om prijzen voor toekomstige oogsten vast te leggen. De moderne futuresmarkt kreeg echter vorm in het midden van de 19e eeuw in de Verenigde Staten, met name in Chicago. Boeren en handelaren in landbouwproducten, zoals graan, zochten naar manieren om de onzekerheid van toekomstige prijzen en leveringen te verminderen. De Chicago Board of Trade (CBOT), opgericht in 1848, speelde een cruciale rol in deze ontwikkeling. Aanvankelijk werden hier voornamelijk "to-arrive" contracten verhandeld, een type termijnovereenkomst. In 1865 introduceerde de CBOT de eerste gestandaardiseerde toekomstcontracten, die de handel vereenvoudigden en de liquiditeit vergrootten door uniformiteit in contractvoorwaarden te creëren. Dez⁶e standaardisatie was essentieel voor de groei van de futuresmarkt en maakte de weg vrij voor de handel in een breed scala aan commodities, rentetarieven, valutaparen en aandelenindexen.

Kerninzichten

Toekomstcontracten zijn bindende overeenkomsten om een onderliggende waarde op een toekomstige datum tegen een overeengekomen prijs te kopen of verkopen.
Ze dienen als instrumenten voor zowel risicobeheer (hedging) als het innemen van posities op basis van verwachte prijsbewegingen (speculatie).
De handel vindt plaats op georganiseerde beurzen, wat zorgt voor transparantie en liquiditeit.
In tegenstelling tot termijncontracten, zijn toekomstcontracten gestandaardiseerd en wordt de nakoming gegarandeerd door een centrale clearinginstelling via dagelijkse mark-to-market waarderingen en margevereisten.
De flexibiliteit van derivaten zoals toekomstcontracten stelt marktdeelnemers in staat specifieke financiële risico's afzonderlijk te verhandelen.

⁵Formule en Berekening

De prijs van een toekomstcontract wordt beïnvloed door de spotprijs van de onderliggende waarde, de tijd tot de vervaldatum, de risicovrije rente en eventuele opslagkosten of dividendopbrengsten. De theoretische futuresprijs ( F_0 ) kan worden berekend met de volgende formule voor een actief zonder opbrengsten (zoals veel grondstoffen):

F_0 = S_0 \times e^{(r \times T)}

Waarbij:

( F_0 ) = de futuresprijs van het actief op tijdstip 0
( S_0 ) = de spotprijs van het actief op tijdstip 0
( e ) = de basis van de natuurlijke logaritme (ongeveer 2.71828)
( r ) = de risicovrije rentevoet (geannualiseerd, continu samengesteld)
( T ) = de tijd tot de vervaldatum van het contract (in jaren)

Voor activa met opbrengsten (zoals dividenden bij aandelenindexen of opslagkosten bij grondstoffen), wordt de formule aangepast:

F_0 = (S_0 - I) \times e^{(r \times T)} \quad \text{of} \quad F_0 = S_0 \times e^{(r-y) \times T}

Waarbij:

( I ) = de contante waarde van verwachte opbrengsten (bijvoorbeeld dividenden)
( y ) = de geannualiseerde opbrengst (bijvoorbeeld dividendrendement of opslagkosten, continu samengesteld)

Deze formules vertegenwoordigen de no-arbitrage prijs; als de marktprijs van een toekomstcontract significant afwijkt van deze theoretische prijs, kunnen arbitrageurs profiteren door gelijktijdig de onderliggende waarde en het toekomstcontract te kopen en verkopen, waardoor de prijzen weer in lijn worden gebracht.

Interpreteren van het Toekomstcontract

Het interpreteren van toekomstcontracten vereist inzicht in de relatie tussen de futuresprijs en de huidige spotprijs van de onderliggende waarde.

Contango: Dit is de situatie waarin de futuresprijs hoger is dan de spotprijs. Dit duidt vaak op de kosten van carry (opslag, verzekering, financieringskosten) van het onderliggende actief tot de leveringsdatum.
Backwardation: Hierbij is de futuresprijs lager dan de spotprijs. Dit kan optreden bij schaarste of een hoge directe vraag naar het actief, waarbij marktpartijen bereid zijn een premie te betalen voor onmiddellijke levering.

Toekomstcontracten bieden prijsontdekking, wat betekent dat de markt een consensusprijs vormt voor toekomstige leveringen, wat bedrijven en investeerders helpt bij planning. Door de futuresprijs te vergelijken met hun eigen kosten en verwachtingen, kunnen marktdeelnemers beslissen of ze nu moeten kopen/verkopen of wachten.

Hypothetisch Voorbeeld

Stel een graanproducent verwacht over drie maanden 5.000 bushels maïs te oogsten. De huidige spotprijs voor maïs is €4,00 per bushel. De producent maakt zich zorgen dat de prijs van maïs over drie maanden kan dalen, wat zijn winstgevendheid zou aantasten.

Om dit risico te beperken, besluit de producent een toekomstcontract te verkopen. Er is een maïsfuturescontract beschikbaar dat over drie maanden vervalt, met een contractgrootte van 5.000 bushels en een prijs van €4,05 per bushel.

Heden: De producent verkoopt één maïsfuturescontract tegen €4,05/bushel. Dit is een 'short'-positie, wat betekent dat hij ermee instemt om in de toekomst 5.000 bushels maïs te leveren tegen €4,05 per bushel.
Over Drie Maanden: Stel dat de spotprijs van maïs inderdaad daalt naar €3,80 per bushel wanneer de producent zijn oogst op de markt brengt.
Afwikkeling: De producent verkoopt zijn fysieke maïs op de spotmarkt voor €3,80 per bushel (5.000 bushels * €3,80 = €19.000). Tegelijkertijd koopt hij zijn 'short'-futurespositie terug op de beurs. Omdat de futuresprijs de spotprijs volgt, is de futuresprijs voor het contract nu ook €3,80 per bushel.
- Winst op futurespositie: (€4,05 - €3,80) * 5.000 = €0,25 * 5.000 = €1.250.
Netto Resultaat: Ondanks de lagere spotprijs voor zijn oogst, heeft de producent zijn effectieve verkoopprijs 'vastgezet' op €4,05 per bushel door de winst op zijn futurespositie. Zijn totale inkomen is €19.000 (uit fysieke verkoop) + €1.250 (uit futures) = €20.250, wat overeenkomt met een verkoopprijs van €4,05 per bushel (20.250 / 5.000). Dit illustreert het principe van hedging.

Praktische Toepassingen

Toekomstcontracten worden op grote schaal gebruikt in diverse sectoren voor risicobeheer, prijsfixatie en investeringsdoeleinden.

Landbouw en grondstoffen: Boeren, voedselverwerkers en energiebedrijven gebruiken toekomstcontracten om zich in te dekken tegen prijsschommelingen van commodities zoals maïs, olie of aardgas. Producenten verkopen futures om een toekomstige verkoopprijs te garanderen, terwijl consumenten futures kopen om een toekomstige aankoopprijs vast te leggen. Grote grondstoffenbeurzen zoals CME Group bieden een breed scala aan dergelijke producten.
Financiële instellingen: Banken en belegging⁴sfondsen gebruiken futures op rentetarieven (bijv. Eurodollar futures, Treasury bond futures) en valutaparen om portefeuillerisico's te beheren. Ze kunnen zich indekken tegen ongunstige valuta- of renteschommelingen.
Actiefbeheerders en hedgefondsen: Deze partijen gebruiken futures op aandelenindexen (index futures) om blootstelling aan brede marktbewegingen te verkrijgen of te beheren, vaak met het oog op speculatie of arbitrage. De mogelijkheid om met leverage te handelen, maakt futures aantrekkelijk voor deze doeleinden.
Regulering: Instanties zoals de Commodity Futures Trading Commission (CFTC) in de VS houden toezicht op de futuresmarkten om marktintegriteit en transparantie te waarborgen, en manipulatie te voorkomen.

Beperkingen en Kritiekpunten

Hoewel toekomstcont³racten krachtige instrumenten zijn, kennen ze ook beperkingen en zijn ze onderwerp van kritiek:

Complexiteit en risico: Futures zijn complexe financiële instrumenten. Ze omvatten aanzienlijke leverage, wat betekent dat kleine prijsbewegingen kunnen leiden tot grote winsten of verliezen die het oorspronkelijke geïnvesteerde kapitaal (de initiële marge) overtreffen. Onjuist gebruik of onvoldoende inzicht in de risico's kan leiden tot aanzienlijke financiële tegenslag.
Volatiliteit: Hoewel futures de prijsontdekking kunnen verbeteren, bestaat de discussie of ze ook de volatiliteit in de onderliggende markten kunnen vergroten door de invloed van speculatieve handel. Onderzoek naar dit effect levert wisselende resultaten op, waarbij sommige studies suggereren dat futures de volatiliteit kunnen verminderen door de efficiëntie te vergroten. Desondanks blijft het beheer van volatiliteit een cruciale ²overweging.
Marge Calls: Vanwege het dagelijkse 'mark-to-market' proces kunnen houders van futuresposities geconfronteerd worden met dagelijkse marge calls als de markt zich tegen hun positie beweegt. Dit vereist voldoende liquiditeit om aan deze vereisten te voldoen, anders kunnen posities gedwongen worden geliquideerd.
Liquiditeitsrisico: Hoewel de belangrijkste futurescontracten zeer liquide zijn, kunnen minder populaire contracten of contracten met een verder weg gelegen vervaldatum last hebben van onvoldoende liquiditeit, wat het moeilijk maakt om posities tegen een eerlijke prijs te openen of te sluiten. Een voorbeeld van falend risicobeheer met futures werd gezien bij een Duits metaalbedrijf in 1993, waarbij onvoldoende analyse van marktbewegingen leidde tot aanzienlijke moeilijkheden.

Toekomstcontracten versus Optiecontracten

Toekomstcont¹racten en optiecontracten zijn beide soorten derivaten die op beurzen worden verhandeld, maar ze verschillen fundamenteel in hun aard en de verplichtingen die ze creëren.

Kenmerk	Toekomstcontract (Futures Contract)	Optiecontract (Options Contract)
Verplichting	Koper én verkoper zijn verplicht om de onderliggende waarde te kopen/verkopen op de vervaldatum.	De koper heeft het recht, maar niet de plicht, om de onderliggende waarde te kopen (call) of verkopen (put). De verkoper heeft de plicht.
Kosten	Vereist een initiële marge en onderhoudsmarge. Geen premie betaald bij aanvang.	Vereist de betaling van een premie door de koper aan de verkoper bij aanvang.
Winst/Verlies	Potentieel onbeperkte winst en onbeperkt verlies.	Voor de koper is het verlies beperkt tot de betaalde premie; de winst kan significant zijn. Voor de verkoper is de winst beperkt tot de premie; het verlies kan onbeperkt zijn.
Risico	Hoger risico door de verplichting en leverage.	Lager risico voor de koper (beperkt verlies); hoger, potentieel onbeperkt risico voor de verkoper.

Waar een toekomstcontract een absolute verplichting creëert, geeft een optiecontract de houder de flexibiliteit om de transactie al dan niet uit te voeren, afhankelijk van de marktomstandigheden, in ruil voor een vooraf betaalde premie.

Veelgestelde Vragen

1. Wat is het verschil tussen contante afwikkeling en fysieke levering bij toekomstcontracten?

Bij fysieke levering wordt de onderliggende waarde daadwerkelijk geleverd van de verkoper aan de k koper op de vervaldatum van het contract. Dit komt vaak voor bij grondstoffen zoals olie of landbouwproducten. Bij contante afwikkeling vindt er geen fysieke levering plaats. In plaats daarvan wordt het verschil tussen de contractprijs en de marktprijs op de vervaldatum in contanten afgerekend tussen de koper en verkoper. Veel financiële futures, zoals die op aandelenindexen of rentetarieven, worden contant afgewikkeld.

2. Hoe beïnvloedt leverage (hefboomwerking) de handel in toekomstcontracten?

Leverage stelt handelaren in staat om een grote positie in een onderliggende waarde te controleren met een relatief kleine hoeveelheid kapitaal, de zogenaamde marge. Dit betekent dat kleine prijsbewegingen in het toekomstcontract kunnen resulteren in aanzienlijk grotere winsten of verliezen in verhouding tot het ingelegde kapitaal. Hoewel het de potentiële rendementen vergroot, verhoogt het ook het risico exponentieel.

3. Wat is een 'marge call' en waarom is deze belangrijk bij futures?

Een 'marge call' is een verzoek van de clearinginstelling of de broker aan de handelaar om extra geld te storten op zijn marginrekening. Dit gebeurt wanneer het saldo van de marginrekening onder een vooraf bepaald 'onderhoudsmarge'-niveau daalt, meestal als gevolg van ongunstige prijsbewegingen van het toekomstcontract. Omdat futures dagelijks worden 'mark-to-market', moeten verliezen onmiddellijk worden afgedekt. Als een handelaar niet aan een marge call kan voldoen, wordt zijn positie gedwongen gesloten. Dit mechanisme draagt bij aan de marktintegriteit door te zorgen dat verliezen snel worden afgedekt.